Kettingdijk

De bedoeling van mijn blog is, om de Weerter natuurgebieden in natuurpark Kempen-broek de revue te laten passeren. Maar ook de gebieden die hier geen deel van uitmaken en een aantal Belgische- en Nederweerter natuurgebieden komen aan de orde. Ik vertel iets over de geschiedenis, de huidige situatie en de ontwikkelingen die er eventueel plaatsvinden. Ook besteed ik van tijd tot tijd aandacht aan planten en dieren die ik er tegen kom en interessant genoeg vind om er iets over te vertellen.

Hoewel ik al 147 berichten geplaatst heb, ben ik voorlopig nog niet klaar. Het wordt me steeds duidelijker hoe rijk Weert en omgeving is, als het gaat over de natuur. Dat wil niet zeggen dat alles koek en ei is, want er moet op tal van plaatsen nog veel gebeuren. Ik denk bijvoorbeeld aan de verdrogingsproblematiek in de zogenaamde Top-gebieden, waarin Weert e.o. helaas goed vertegenwoordigd is.

foto mei 2012: effect van de vernatting van de weilanden aan de Kettingdijk.

Eén van de gebieden waar ik bijvoorbeeld nog niets over geschreven heb, is de Kettingdijk. Nota bene gelegen in mijn eigen geboortedorp Altweerterheide. Hoewel de Kettingdijk niet is toegewezen als onderdeel van het EHS gebied, vormt het daarin wel een belangrijke schakel. Een schakel in de ketting van (grensoverschrijdende) natuurgebieden in het Kempen-broek; het verbindt nl. Weerter Kempen, de Kruispeel en de Laurabossen met het Wijffelterbroek en Smeetshof. Zolang dit gebied echter nog niet volledig het eigendom was van Natuurmonumenten en een deel nog als landbouwgrond in gebruik was, kon er niet begonnen worden met grote herstelwerkzaamheden.

foto december 2012: gevolgen van de vernatting van het broekbos aan de Kettingdijk.

De Kettingdijk is een 125 ha. groot gebied ten noorden van natuurgebied Wijffelterbroek, dat ooit onderdeel uitmaakte van het Bocholterbroek; één uitgestrekt moerasgebied tussen Weert en het Belgische Bocholt.
De Lossing of Emissaire die gegraven is in de periode 1865-1875, sneed als het ware het gebied in tweeën.

foto Frans Van Bauwel: het overstroommoeras van Smeetshof vanaf de Nederlandse kant gezien

Doordat Nederland en België het niet eens konden worden, ligt de Lossing volledig op Belgisch grondgebied en is ca. 5 m. aan Nederlandse zijde nog steeds Belgisch grondgebied.

foto december 2012: sterrenplekje aan Nederlandse zijde van de Lossing

De Belgische natuurvereniging “Natuurpunt vzw" kreeg in 2006 aan de Nederlandse kant van de Lossing een sterrenplekje toegewezen. Door Regionaal Landschap Lage Kempen waren namelijk een 140-tal mooie landschappen getoetst op het zicht, stilte, geur, bijzonderheid,cultuurhistorische waarde, schoonheid, x-factor en natuurlijkheid en het plekje, met uitzicht op het overstroommoeras aan de andere kant van de Lossing, werd uitgekozen als een van de 20 mooiste plekjes en kreeg dus een landschapsster.

Bij mijn laatste bezoekje afgelopen maand, was het plekje echter niet meer zo aantrekkelijk als ik me kon herinneren; het zag er erg rommelig uit en het pad dat richting Smeetshof gaat, was erg moeilijk begaan- baar. Ook belemmert de hoge vegetatie het uitzicht op het overstroommoeras. Eigenlijk geen ster meer waardig. Met wat onderhoud door Natuurpunt vzw. zou dit toch veranderd moeten kunnen worden.

foto maart 2013: De Lossing met aan de Belgische kant duidelijk zichtbare beversporen

foto december 2013: afwatering van de Kettingdijk door de Vetpeellossing.

De ontginning van de Kettingdijk is begonnen eind 30er jaren van de vorige eeuw. De grond werd geschikt gemaakt voor landbouw door zandgrond op het veen aan te brengen en door de talloze sloten die afwaterden op de Emissaire en de Vetpeellossing, kon het waterpeil beheerst worden. De Emissaire en Vetpeellossing wateren op hun beurt weer af op de pasgegraven Raam.

foto november 2011: uitzicht op een deel van de Kettingdijk vanaf de Laurabossen.

foto: maart 2013:  een perceel eiken aan de noord-west kant (richting Zuid-Willemsvaart.

Circa ⅓ deel van het ontgonnen gebied kon men gebruiken voor landbouw en de rest werd productiebos.
Om het gebied toegankelijk te maken, is een weg aangelegd vanaf de Bocholterweg. Deze verharde hoger gelegen zandweg liep langs de 2 km verder gelegen boerderij tot de grensovergang bij het Belgische Lozen, waar een eenvoudige kettingbrug over de Lossing lag. Aan deze brug dankt het gebied zijn naam.

voorbeeld van een kettingbrug op een oude briefkaart

Foto van de Kettinghoeve en de Kettingdijkweg in 1959

Bouwtekening van de geplande carréboerderij, waarvan de bouw uiteindelijk deels werd uitgevoerd.

Een oud- burgemeester van Nuenen, Jhr. mr. Cornelis T. J. van Rijckevorsel (1902-1975), was de eerste grondbezitter. Hij was getrouwd met Maria van Nispen tot Sevenaer. Een broer van haar werd mede-eigenaar van de Kettingdijk. Van Rijckevorsel is geboren in 's Hertogenbosch op 29-12-1902. Op 7 december 1931 werd hij tot burgemeester van Nuenen c.a. benoemd. Op 31 augustus 1954 trad hij vervroegd af. Hij vertrok naar Nijmegen en overleed in Den Haag op 15-12-1975. Hij ligt begraven op de begraafplaats van de Heilig Landstichting in Nijmegen.

Van Rijckevorsel bouwde in augustus 1941 de Kettinghoeve op een natuurlijke hoogte, zodat alles dus goed droog bleef. Het was zijn bedoeling om er een kasteelboerderij te bouwen, maar dat is uiteindelijk niet door gegaan. Oorspronkelijk liep de weg links van de woning. De voordeur van nu is dus eigenlijk de achterdeur.

Er is later een vergissing gemaakt met het jaartal op de voorgevel. De hoeve is, zoals gezegd, gebouwd in 1941 en niet zoals vermeld staat in 1939. Dit is echter nooit meer aangepast.

Zowel de landbouwgrond als de hoeve werd door hem verpacht. De eerste pachter was Edmond H. Vaessen, die in maart 1955 met 7 gezinsleden naar Luxemburg verhuisde.  Na hem kwam Hendrikus J. Schoonen die het echter in maart 1956 al voor gezien hield en naar Veldhoven verhuisde. Daarna heeft Sjeng Camp het nog heel even geprobeerd, maar die stopte er ook al binnen het jaar mee.

In 1957 is de Kettingdijk overgenomen door Jozef  A. H. Th.  Spaas (1897-1992). Een telg uit een succesvol teutengeslacht (teuten waren rondreizende handelaars of ambachtslieden). Hij was ingenieur van beroep en werd burgemeester van Sint Huibrechts-Lille. Hij was getrouwd met Madeleine H.J.P. Indekeu. Hij is overleden op 22 januari 1992. Hij was toen 94 jaar oud.
Spaas heeft een groot deel van het gebied beplant met productiehout en de rest van de grond (inclusief de boerderij) werd verpacht aan Tjeu Peeters.

Een bewoner, die al sinds 1925 in het nabijgelegen landbouwgebied "de Lozer Kempen" woont, vertelde mij dat Spaas alle landbouwgrond ooit te koop zou hebben aangeboden, maar dat pachter Peeters het bedrag van 800.000 Bfrs te veel vond en besloot niet op het aanbod in te gaan. Dat was toen ongeveer fl. 55.000. We hebben het hier over omgerekend € 25.000!!!!!  Naar de maatstaven van toen was dat veel, maar in vergelijking met nu is dat natuurlijk onvoorstelbaar weinig. Zeker als je op pagina 19 van het jaarverslag 2009 van Natuurmonumenten leest dat 22 ha. van deze grond voor maar liefst €811.000 van de erven Spaas  is overgenomen.....

Theo Peeters is de vijfde en tevens laatste pachter. Na ruim 70 jaar, is het hele gebied, incl. pachtrecht en boerderij, namelijk eigendom van Natuurmonumenten.

Door het groot opgezette natuurontwikkelingsproject van Ark, Natuurmonumenten en het Waterschap wordt het gebied weer "teruggegeven" aan de natuur. Daarover in mijn volgende blog meer.

De prachtige Kettinghoeve in oktober 2014. De schuur aan de andere kant van de weg is afgebroken.