Natuurontwikkelingsproject Kettingdijk

In mijn vorige post vertelde ik over het, in de eind jaren 30 van de vorige eeuw tot landbouwgrond en bospercelen omgevormd natuurgebied, de Kettingdijk. Het laagste punt van de Kettingdijk ligt op ± 32 m. NAP. Dat is ± 4 meter lager dan de Laurabossen  (± 36 m. NAP). Het grote niveauverschil is goed te zien op onderstaande hoogtekaart (bron: instituut voor natuur- en bosonderzoek). Wat ooit met veel inspanning ontgonnen werd, wordt nu na ruim 70 jaar weer omgevormd tot één groot moerassig natuurgebied.

Overzichtsfoto van Barry Zwiers van de werkzaamheden waarmee men in augustus begon.

Bij de afgraving wordt groot materiaal ingezet

Op de voormalige akkers en weilanden langs de Laurabossen (Kettingdijk Oost) wordt momenteel met groot materiaal de landbouwgrond afgegraven tot het veen(40 cm) of gaat men zelfs verder tot de humusarme (en vaak lemige) zandlaag, die plaatselijk op ongeveer 100 cm. diepte ligt. Aannemer Kuypers uit Kessel voert het project uit. Na verloop van tijd zullen op dit bijna 30 ha. tellend gebied heischraal grasland, nat schraalgrasland en waterreservoirs (kwelmoeras) ontstaan.

Foto mei 2013. Dit is hoe we de natte graslanden op de Kettingdijk graag zien.

Van Landgoed Kettingdijk werd , als ik het goed begrepen heb, in 2003 al het grootste deel aangekocht door Natuurmonumenten. Voor grondaankopen binnen de Ecologische Hoofdstructuur stelt de overheid subsidies beschikbaar, maar voor grond buiten de EHS moet men putten uit eigen middelen en met geld van o.a. de Nationale Postcode Loterij en schenkingen. Dat gold bijvoorbeeld ook voor grond op de Kettingdijk.

Deze aankopen werden door Natuurmonumenten toch noodzakelijk gevonden om het hele gebied robuuster en sterker te maken. In 2009 besteedde de Vereniging 3 miljoen euro aan niet-gesubsidieerde verwervingen, waaronder 22 hectare landbouwgrond op de Kettingdijk. Na moeizame onderhandelingen met de erven Spaas, wisten ze die te verwerven. (In hun jaarverslag vermeldden ze dat deze aankoop met €811.000 in de top 10 verwervingen van 2009 stond).

In 2012 is men in de nieuw verworven landbouwhectares begonnen met het aanpakken van de waterhuishouding met zijn talloze slootjes en stuwtjes en is o.a. een perceel sparren gekapt.
Dat perceel is inmiddels al weer grotendeels begroeid met vooral berken.

Op deze waterlopenkaart is goed het grote aantal (afwaterings)sloten en slootjes te zien

foto december 2012: Het afdichten van slootjes en neerlaten van de stuwtjes heeft direct gevolgen

Het beheer van de hooi- en weilanden aan de zuidwest kant(bij de Bocholterweg) en het verderop gelegen elzen/berken broekbos langs de Lossing, is er op gericht, dat het gebiedseigen (kwel)water niet langer afgevoerd wordt naar de Emissaire en de Vetpeellossing, maar in het gebied wordt vastgehouden en op termijn weer over een grote oppervlakte het maaiveld bereikt.

Door deze vorm van beheer zullen de graslanden geleidelijk verschralen en steeds gevarieerder worden. Het resultaat was al snel merkbaar zoals je op bovenstaande foto's van december 2012 kunt zien.

foto december 2012: Door de vernatting tot broekbos, voelt de bever zich hier snel thuis

foto augustus 2014: verruiging van het grasland met rechts het elzen/berken broekbos

Door de omvorming tot moerasbos voelt de bever, die zich al eerder op de Smeetshof heeft gevestigd, zich hier al snel thuis. Deze "landschapsarchitect" zorgt echter ongewild ook voor een probleem; de dam in de Lossing die door zijn toedoen is ontstaan, stuwt het met chloride, sulfaat, nitraat en fosfaat vervuild water namelijk op, zodat het  bij een hoge waterstand in het gebied stroomt. Als in natuurgebieden te veel "voedselrijk" water terecht komt, is dat slecht voor de biodiversiteit. Het zorgt namelijk voor eentonige natuur met maar weinig planten- en diersoorten. Uiteraard is dat niet de bedoeling en zal men een oplossing moeten vinden.

In "Bouwstenen voor ontsnippering Grenspark Kempen~Broek (2007)" speelt de Bosgroep Zuid-Nederland met de gedachte om de Emissaire/Lossing te dichten en het water om te leiden naar de Zuid-Willemsvaart. Ook denkt men er over om de Kettingdijkweg af te sluiten en een nieuwe weg naar de boerderij aan te leggen vanaf de Laurabossen. Als ik het goed heb, is het Waterschap Peel en Maas echter meer genegen om het water van de Lossing via de Vetpeel naar de Raam om te leiden. Dit naar aanleiding van een voorstel daartoe in 2008 door m.n. de Ecologische Werkgroep Weert-Zuid.
Wat het uiteindelijk zal worden, is mij niet bekend.

Ook aan de noordwest kant van de Kettingdijk, vond al een geleidelijk en kleinschalig omvormingsbeheer plaats en werd het gebied vernat door slootjes te dichten. Dit is, zoals je op de foto's van maart 2013 kunt zien, al snel merkbaar, want als sparren en populieren ergens niet tegen kunnen, dan is dat natte voeten. De bedoeling van de vernatting van deze bossen is de omvorming naar een meer natuurlijk (loof)bos.

foto augustus 2014: omvorming naar een meer natuurlijk (loof)bos

In de nieuwsbrief "gebiedsontwikkeling Kempen~Broek" van maart 2014, wordt vermeld dat de Kettingdijk nu volledig eigendom is geworden van Natuurmonumenten. Met de aankoop van de laatste hectares landbouwgrond, gelegen tussen Kettingdijkweg en Laurabossen en de afkoop van het pachtrecht, kan nu eindelijk begonnen worden met de grootschalige herstelwerkzaamheden. Zolang de pachter er namelijk nog aan landbouw deed, moest daar nog ontwaterd worden en kon men daar niet verder.

De hoger gelegen weilanden aan de noordoost kant (rand Laurabossen) verruigen en laat men begrazen door taurossen. Dit gedeelte zal na verloop van tijd veranderen in schraal grasland. Het lager gelegen gedeelte vlak bij de hoeve wordt afgegraven.

Door de afgraving zullen waterreservoirs en schraal grasland ontstaan.

Afgraving gezien vanaf de Laurabossen. Op de voorgrond de restanten van het laatste maisveld.

Op deze foto is goed te zien hoeveel zand en veen !!!!! op sommige plaatsen wordt weggehaald.

In augustus is Natuurmonumenten/Ark samen met het Waterschap in augustus begonnen met het afgraven van de bovenlaag. Ik vind het trouwens wel wat "krom" dat men bij een natuurontwikkelingsproject de al tientallen jaren, zwaar bemeste en  en met fosfaat- en stikstof vervuilde grond, afvoert naar een ander in ontwikkeling zijnd natuurgebied. Aangezien  Kuypers Bouwgrondstoffen bv. Kessel bij de CZW met de zandwinning bezig is, natuurlijk een logische keus, maar het storten van verontreinigde grond kan  leiden tot verontreiniging van het (grond)water. Ik neem aan dat men dat goed beseft en dat de mate van vervuiling binnen de norm valt, maar toch blijf ik het vreemd vinden.
Op de faceboekpagina van Beleef Kempen~Broek, kun je de laatste ontwikkelingen volgen.

**** Begin 2015 zijn de werkzaamheden afgesloten.

Dit is wat men ongeveer voor ogen heeft met de Kettingdijk - Smeetshof - Wijffelterbroek.