Weert en omgeving

Introductie Natuur in Weert en omgeving.
Op onderstaande tabel zie je een overzicht van de door mij bezochte natuurgebieden. Deze kun je aanklikken.
Woorden in de berichten die rood gekleurd zijn, verwijzen naar een onderwerp. Als je daar op klikt kom je in dat bericht terecht. Door links bovenaan het scherm op het pijltje te klikken, ga je weer terug naar het vorige bericht.

"De huidige gemeente Weert en omgeving was in oude tijden voor ¾ omringd door woeste gronden, plassen en moerasgebieden. Het "eiland van Weert" kon toen ook alleen maar bereikt worden via hoger gelegen zandruggen (een overblijfsel uit de ijstijd), die in de moerassige gebieden lagen." (Bron: Stan Smeets, in "Andermaal Altweert").
Volledige tekst >>

Select language

Volgers


Posts tonen met het label honingzwam. Alle posts tonen
Posts tonen met het label honingzwam. Alle posts tonen

vrijdag 6 december 2019

Herfst 2019.......Paddenstoelentijd deel 4: Honingzwammen

In deze post ga ik het hebben over honingzwammen. De naam hebben ze te danken aan de honinggele kleur van de Echte honingzwam. Van jonge exemplaren dan, want later blijft van die kleur niet veel over.
De verschillende soorten zijn in het veld in een ouder stadium soms moeilijk van elkaar te onderscheiden.

Honingzwammen (Armillaria) zijn plaatjeszwammen (Agaricales). Het zijn de "terroristen" in het bos; ze vallen namelijk niet alleen zieke of verzwakte bomen aan, maar ook gezonde. Meestal groeien ze echter op de grond nabij geïnfecteerde wortels, stam of stronk, maar soms vind je ze ook nog enkele meters hoog in geïnfecteerde bomen. Omdat een infectie niet te stoppen of te "genezen" is, is preventie de enige manier om de gevolgen van de honingzwam te voorkomen. Ik denk bijvoorbeeld aan voorzichtig zijn bij gras maaien rond de boom.

Echte honingzwam
Sombere honingzwam
Knolhoningzwam
In Nederland komen enkele zeldzame soorten voor: de Noordelijke honingzwam, de Moerashoningzwam en de Bleke honingzwam, maar ik ga het hebben over de 3 meest algemene: de Echte honingzwam (Armillaria mellea), de Sombere honingzwam (Armillaria ostoyae) en de Knolhoningzwam (Armillaria lutea).

Het organisme honingzwam bestaat uit een onzichtbaar deel in het hout (mycelium) en zichtbare vruchtlichamen; de paddestoelen dus. Deze vruchtlichamen bestaan maar een paar weken en hebben als doel sporen te verspreiden en zo voor vermeerdering te zorgen. Het is een parasiet welke levende bomen infecteert en daarbij houtrot (witrot) veroorzaakt. De boom zal hierdoor langzaam sterven en bovendien instabiel worden. Hoewel een boom vele jaren een infectie van de honingzwam kan compenseren is een infectie altijd dodelijk. Een infectie van de zwam is altijd het begin van het einde.

Rhizomorfen van de honingzwam
Zwammen vermeerderen zich door te gaan 'bloeien' met paddenstoelen en zo hun sporen te verspreiden. Honingzwammen hebben echter nog een andere manier om zich te verspreiden, namelijk via rhizomorfen. Dit zijn bundels draden van de zwamvlok die met een zwart melaninelaagje zijn omhuld. Het uitgebreide netwerk van rhizomorfen kun je achter de schors van zo'n dode boom nog zien.

Rhizomorfen van de honingzwam
Omdat die zwarte draden wel iets hebben van schoenveters, spreekt men in het Engels van “Shoestring fungus” (schoenveterzwam). Met behulp van de rhizomorfen kan een honingzwam grote afstanden overbruggen tussen verschillende bomen en zo steeds nieuwe bomen infecteren. Dat gaat met een snelheid van ongeveer één meter per jaar . Ze dringen tussen de bast en het kernhout van de stam (het zogenaamde cambium). Dit is het levende weefsel van de boom, waardoor het transport van water en voedingstoffen plaatsvindt. Hier breidt de zwam zich langzaam uit en doodt het levende weefsel. De boom redt het dan niet.
 
Rhyzomorfen van de honingzwam
Het mycelium van één enkele paddenstoel kan zich in de loop der tijd over een gebied van vele hectares uitstrekken en een ouderdom van vele honderden en zelfs duizenden jaren bereiken. In de Amerikaanse staat Oregon groeit een Sombere honingzwam die naar schatting 2400 jaar oud is en een ondergronds mycelium (zwamvlok) heeft met een omvang van maar liefst 890 hectare. Dat maakt deze schimmel het grootste levende wezen ter wereld.

Echte honingzwam
    

De Echte Honingzwam ( Armillaria mellea ) is een zwam die meestal in bundels groeit, op zowel dood als levend loof- en naaldhout. Vooral aan de voet, maar ook wel op stronken of wortels. Deze soort komt vooral voor op voedselrijke grond. De hoed van de Echte Honingzwam is overwegend geel tot bruinig geel gekleurd en bevat donkere, vezelige schubjes, die verdwijnen naarmate de paddenstoel ouder wordt. De kleur van de hoed verbleekt bij het opdrogen.

Echte honingzwam
    
De Echte honingzwam heeft een opvallende dikke witte ring, die niet vergankelijk is zoals die van de knolhoningzwam, heeft een gelige randzone aan de onderzijde en is fijn vlokkig. De steel loopt aan de basis taps toe en is meestal ook lichter gekleurd dan de hoed. Echte honingzwam geurt sterk onaangenaam. De sombere verspreidt een zwak fruitige geur die wat aangenamer is.

oudere exemplaren van de Echte honingzwam
Deze kenmerken zijn te zien als het nog jonge exemplaren zijn. Bij oudere honingzwammen is dit alles minder goed, of helemaal niet meer te zien.

oudere exemplaren van de Sombere honingzwam
oudere exemplaren van de Sombere honingzwam
Bij oudere exemplaren kan de Echte Honingzwam verward worden met deze Sombere Honingzwam ( Armillaria ostoyae ) en met de Knolhoningzwam ( Armillaria lutea ). De Sombere Honingzwam heeft echter nooit duidelijke geeltinten in de hoed. De hoed is ook grover geschubd, de lamellen zijn donkerder van kleur en de steel bevat vaak donkere schubjes.

Jonge Sombere honingzwammen
Echte honingzwam met opvallende ring
Het belangrijkste verschil met de Sombere Honingzwam zit echter aan de onderkant van de ring. Hoewel het niet altijd goed te zien is, bevat deze bij de Echte honingzwam een gele randzone, terwijl deze ring bij de Sombere Honingzwam bezet is met donkere vlokjes.

Jonge Sombere honingzwam
 De steel van de Sombere en ook van de Knolhoningzwam zijn aan de basis even dik of knolvormig gezwollen.

Sombere honingzwam
 De Sombere honingzwam (Armillaria ostoyae) is een paddenstoelsoort die zowel op naald- als loofhout kan groeien. Soms zijn dat dode stobben, maar meestal zijn het levende bomen of beter, de wortels van die bomen.

Knolhoningzwam
De knolhoningzwam is in tegenstelling tot de andere 2 géén parasiet, maar gaat een samenwerking aan met berken. Zo hebben beiden voordeel. Men noemt dat symbiose. De belangrijkste uiterlijke verschillen met de Knolhoningzwam zijn dat die gele velumresten op de steel en ring hebben zitten, hoewel dat niet altijd te zien is, en dan hebben we natuurlijk nog de knolvormige voet.

Knolhoningzwam
Deze ring is wel vergankelijker dan bij de andere 2 Honingzwammen. De steel bij deze soort is ook vaak sterk verdikt, maar dit is soms ook het geval zijn bij andere Honingzwammen. De Knolhoningzwam dankt zijn naam aan de knolvormige voet. Deze zit meestal verdekt in de bodem of onder de vegetatie.

Schubbige bundelzwam
 Ook wordt de Sombere honingzwam nogal eens verward met de Schubbige Bundelzwam (Pholiota squarrosa). Als je let op de grootte, de kleur en structuur van de hoed, de steel en lamellen, dan zie je de verschillen.

Oudere Schubbige bundelzwam
De hele paddenstoel is goudgeel van kleur met donkerder afstaande schubben die zowel op de hoed als op de steel zitten. Bij het ouder worden verkleurt ie meer naar bruin. Het is een in Nederland algemene paddenstoelensoort. Je vindt hem van september tot en met november in bundels op loofbomen in bossen en parken. De steel heeft een gladde top. Onder waar de ring is ingescheurd, is de steel roodbruin met bruine schubben. De lamellen zijn bleekgeel tot gelig bruin en staan dicht op elkaar. De sporen zijn roestbruin. De paddenstoel geurt naar radijsjes.
De zwam leeft net als de honingzwam als parasiet op de wortels en aan de voet van bomen en doodt deze. Het valt mij op dat vooral de Amerikaanse eik er gevoelig voor is. Nadat de boom is omgevallen, leeft de zwam verder in het hout als saprofiet.

donderdag 24 oktober 2013

Herfst 2013…….. Paddenstoelentijd: van alles wat

Sinds 1989 werd in Nederland in oktober niet meer zo'n hoge temperatuur gemeten als afgelopen dinsdag, namelijk 23,1° C. Hoewel we over het weer momenteel dus niets te klagen hebben, gaan de veranderingen, die de herfst in werking heeft gezet, gewoon door. De natuur verandert zichtbaar; bladeren verkleuren, vruchten zoals eikels, nootjes en kastanjes liggen voor het oprapen en natuurlijk zijn er paddenstoelen.

Paddenstoelen en herfst horen bij elkaar. Toch? Die leven namelijk van de afbraak van levend en dood materiaal en in de herfst is er veel afbreekbaar materiaal beschikbaar. Je ziet dan ook veel paddenstoelen in de omgeving van bomen. Maar je ziet ze ook het hele jaar door in het gras en weer andere soorten leven op dood hout. Paddenstoelen hebben dus niet perse de herfst nodig om te groeien en je vindt ze daarom ook in de lente en de zomer. En zelfs in de winter zijn er soorten die het niet opgeven. Kijk maar eens naar de foto’s van de gele trilzwam en judasoor, die ik afgelopen winter heb gemaakt.

Gele trilzwam
Judasoor
Niets nieuws onder de zon dus, ware het niet dat het opvalt, dat er al zovéél paddenstoelen vanaf de lente tot en met de herfst te zien zijn, waaronder opvallend veel grote exemplaren en veel van dezelfde soort. Je moet er natuurlijk alleen even oog voor hebben. Bij het zien van zoveel paddenstoelen vraag ik me af, of ze misschien profiteren van de veranderingen in het klimaat. Ze groeien namelijk extra goed in warme, vochtige omstandigheden en daar hebben we de afgelopen zomers veel mee te maken gehad.

Zwavelzwam
Reuzenzwam
De grote variatie in natuurlandschappen in onze omgeving en het huidige beleid, zorgt ook voor een grote variatie aan paddenstoelen. Terwijl jaren geleden het idee overheerste, dat de bossen er mooi opgeschoond bij moesten liggen, is deze tendens gelukkig aan het veranderen. Een opgeruimd bos “leeft” namelijk niet.
De terugkeer van dood hout in onze natuur levert veel op: er is niet alleen meer beschutting, maar ook spechten, kevers, mossen en nog veel meer dieren en planten profiteren er van, want het maakt deel uit van een voedselketen. Dat geldt ook voor schimmels.

Geschubde inktzwam
Echte tonderzwam

Gewoon elfenschermpje
Omdat er steeds weer nieuwe soorten worden ontdekt, is het ontzettend lastig om precies vast te stellen hoeveel paddestoelen- soorten we in Nederland hebben, maar al- gemeen kun je er van uit gaan dat het er meer dan 5000 zijn. Het is ook afhankelijk van wat men allemaal onder een padden- stoel verstaat en de meeste soorten zijn zo ontzettend klein en onopvallend, dat ze nog niet eens ontdekt zijn. Bijvoorbeeld het sinds kort ontdekte “grootsporig vriendenschijfje” heeft een doorsnee van 0,75 mm! Dan is dit "gewoon elfenschermpje" dus nog een reus.

Hoewel het dus goed lijkt te gaan, staat op dit moment in Nederland toch één derde van de ons bekende soorten op de Rode Lijst van bedreigde soorten! Dus met andere woorden: er zijn nog genoeg bedreigingen (ik denk dan aan o.a. vermesting en verzuring). In vergelijking met bijvoorbeeld de Rode Lijst 2004 gaat het echter weer iets beter. Dat doet verder niets af aan het feit, dat de herfst toch de meest geschikte tijd is voor de paddenstoel. Terwijl de rest van de natuur langzaam in de ruststand wordt gezet, laten de paddenstoelen zich nog even in al hun glorie zien.

Vliegenzwam
Grote parasolzwam
Dit is een selectie van foto’s,  die ik trouwens niet alleen dit jaar heb gemaakt. Er zijn er ook een aantal bij van afgelopen jaar. Hoewel de prachtige veelvoorkomende vliegenzwam niet ontbreekt, wil ik in deze blog vooral wat andere opvallende soorten laten zien. Waaronder vooral grote exemplaren. Niet alleen omdat die zo opvallend zijn, maar ook omdat mijn camera zich niet leent voor close-ups van de kleinere soorten zoals satijnzwam, vlekplaat of breeksteeltje.

Ruige weerschijnzwam
Door op een van de bovenste foto's te klikken, word je door gelinkt naar een eerder geplaatste blog, of naar de reissite van Columbus Reisreporter, waar ik dezelfde foto's, mét toelichting, heb geplaatst. Door op de onderste foto's te klikken worden die enkel vergroot.

Bundelzwam (januari, Budeler Bergen)
Bundelzwam
Eikhaas
Schubbige bundelzwam
Onderkant grote parasolzwam
Onderkant vliegenzwam
Langsteelfranjehoed
Roodbruine schijnridderzwam
Prachtvlamhoed met reuzenzwammen

Tot zover de paddenstoel. Volgend jaar zullen we hier uiteraard ook weer aandacht aan besteden....

Blogarchief