Taurossen op Siëndonk en de Liëeg Hei 2015

De rassen in het Taurosprogramma zijn niet alleen geselecteerd op hun gelijkenis met het oerrund, maar ook op hoe een ras haar eigenschappen overerft in een kruising met een ander ras. In eerdere blogs vertelde ik al over onder andere het vertonen van kuddegedrag met een leidende koe, late geslachtsrijpheid, gemakkelijk kalven zonder hulp en het aanleggen van vetreserves.

Runderen zijn echte kuddedieren en gedijen van nature het best in groepen met sociale banden en een hiërarchie. Je ziet dit "kuddegedrag" trouwens niet alleen bij runderen, maar ook bij bijvoorbeeld paarden, herten, varkens, stokstaartjes en gnoes. Of je nu naar stokstaartjes, hyena's of varkens kijkt, het doel staat altijd voorop en voor vrijwel alle kuddedieren geldt dat veiligheid en voedsel die doelen zijn.

Hoewel kuddegedrag door ons mensen vaak als negatief bestempeld wordt vanwege het domweg volgen van de rest, is het voor groepen dieren in de vrije natuur van levensbelang.

Foto van de kudde op Siëndonk in augustus 2015

Kuddegedrag bij de runderen is te herkennen als zogenaamd synchroon gedrag: ze blijven in elkaars nabijheid, grazen, herkauwen, schuilen, rusten en “vluchten” gelijktijdig. Dat versterkt de onderlinge band en biedt bescherming tegen roofdieren of ander “gevaar” van buitenaf. Daar is een groot perceel en een groter aantal dieren voor nodig, want op een omheinde kleine weide en met weinig dieren zijn ze al dicht bij elkaar en is dat gedrag ook minder/niet noodzakelijk. Een kudde op een klein perceel leidt ook eerder tot onrust, omdat de dieren te weinig uitwijkmogelijkheden hebben. Een groot perceel heeft verder als voordeel dat er weinig, of niet bijgevoerd hoeft te worden en dat de kalveren niet geoormerkt hoeven worden vanwege de "honderd hectare regeling". Hierover heb ik het al eerder in de blog over de Taurossen op het Kwaoj Gaât gehad. Kortom: op een groot perceel zal er minder onrust zijn in de kudde. Van Schotse Hooglanders is overigens bekend dat het natuurlijk kuddegedrag matig ontwikkeld is en dat ze minder als groep functioneren.

Ik vind dat het kuddegedrag van de taurossen het beste te zien is op Siëndonk. Op de Loozerheide en Kettingdijk is dat ook herkenbaar, maar op de andere (kleinere) percelen valt me dat eigenlijk niet op. De kudde op Siëndonk, die trouwens sinds oktober/november op de "Liëeg Hei" loopt, functioneert duidelijk zichtbaar als één groep. Het is een gevarieerde grote kudde van zo'n 20 dieren.

Een natuurlijke kudde runderen bestaat uit melkgevende koeien en hun kalveren, jongvee, droge koeien, "oppastantes" en één of enkele stieren. In tegenstelling tot wat veel mensen denken, heeft de stier weinig te vertellen; het is een koe die de dienst uit maakt. Dit noemt men “matriarchaat”. Op Siëndonk is die matriarch of leidkoe overduidelijk de oudere (en meest ervaren) grijze Tudanca koe. Op onderstaande foto's is ze gemakkelijk terug te vinden.

Het lijkt wel of alle dieren van de kudde het eens zijn met het natuurlijke leiderschap van deze oude en blijkbaar meest wijze "grande dame". Je ziet haar op zeker moment even op- en rondkijken, “nadenken” en zonder er woorden aan vuil te maken het besluit nemen om op een bepaald moment de plek te verlaten.

Hoewel het er op de eerste foto op lijkt of er vooraf even “overleg” plaats vond, volgt de kudde haar naar de door haar gekozen locatie zo'n 50 tot 100 meter verderop. Prachtig om dat eens op je gemak te bekijken.

foto met de leidende Tudanca koe op de Liëeg Hei in november 2015

Deze foto's zijn eind november gemaakt, nadat de kudde is overgeplaatst van Siëndonk naar de Liëeg Hei. De reden van dat verplaatsen kan tweeërlei zijn; of het voedsel op Siëndonk is te schaars geworden, óf de Liëeg Hei moest nodig begraasd worden. Ook op deze foto's zie je dat de Tudanca koe weer het initiatief neemt om wat verder het weiland in te lopen als ze mij heeft zien staan. In een sliert lopen de andere dieren rustig achter haar aan, terwijl ze me steeds goed in de gaten blijven houden.

Dit is wijkgedrag zoals we het graag zien;  als de afstand met bezoekers te klein wordt, moet het rund zich terug trekken en niét zijn/haar "mannetje" willen staan. Het mag niet dreigen of dreigend over komen.
Er moet in het TaurOsproject dus niet alleen gekeken worden naar uiterlijk en geschiktheid in de vrije natuur, maar ook streng geselecteerd worden op publieksvriendelijkheid. "Hun karakter moet rustig zijn en passen bij de mogelijke ontmoeting tussen mens en rund", aldus Ark. Een leidkoe speelt hierin een rol van betekenis.

Tot slot laat ik nog wat foto's zien die ik ook in november op de Liëeg Hei heb gemaakt. Het zijn dus foto's van dezelfde kudde als op Siëndonk.

Zo te zien is dit een Tudanca X Maremmana stierkalfje

**** In de nieuwsbrief van Nature Today van 12 april 2020 staat over sociale kuddes een interessant artikel met als titel "Ook dieren nemen afscheid". Ze schrijven onder andere:
"Sociale kuddes hebben niet alleen een betekenis voor het landschap, maar ook voor de grazers zelf. Kuddevorming vergroot de mogelijkheden om te overleven in de natuur. Kuddedieren beschermen elkaar, waarschuwen elkaar, helpen elkaar en leren van elkaar. Ze werken samen. Er is sprake van hiërarchie, leiderschap en taakverdeling, en van communicatie, vriendschap en afhankelijkheid. De relaties zijn hecht. Sterfte van een kuddegenoot gaat dan ook niet onopgemerkt aan de dieren voorbij. Het wegvallen van een kuddegenoot kan zelfs sterk ontregelend werken; in ieder geval voor de meest naaste dieren, maar soms ook voor de hele kudde" .