Herfst 2020.......Paddenstoelentijd deel 5: Nevelzwam

Het lukt de meeste paddenstoelen niet om hun kopje boven een dicht tapijt van de afgevallen bladeren van zomereik, Amerikaanse eik en beuk te steken, maar dat geldt niet voor de stoere NEVELZWAM (Clitocybe- of Lepista nebularis). Omdat het zo forse, stevige zwammen zijn, krijgen die dat namelijk wel klaar.

 

De soortnaam nebularis is afgeleid van het Latijnse woord nebula, dat "nevel" of "mist" betekent. Dit vanwege de grauwe nevelgrijze kleur van de hoed, maar ook het tijdstip waarop de paddenstoel verschijnt, namelijk laat in het seizoen, wanneer het al kouder begint te worden en er nevels tussen de bomen hangen. Hun komst betekent dat het paddenstoelenseizoen ook niet zo lang meer zal duren.

Andere soorten uit het geslacht Lepista (schijnridderzwammen) zijn onder andere de Roodbruine-, Geelbruine- en Paarse schijnridderzwam.

Als je één Nevelzwam ziet, dan betekent dat meestal dat er meer te vinden zijn, want deze paddenstoel groeit meestal in groepjes of heksenkringen. Zo'n kring wordt niet altijd als zodanig herkend, omdat die best groot kan zijn. In Wales werd ooit een "fairy ring of Clouded Funnels" gevonden van bijna acht meter doorsnee, met meer dan 50 vruchtlichamen!

Paddenstoelen zijn de "vruchten" van schimmeldraden (mycelium), die zich onder de grond bevinden en zich steeds verder uitbreiden. Daar waar de organische voedingsstoffen in de bodem uitgeput raken, sterft de zwamvlok af. Aan de rand is er nog wel voedsel, waardoor de schimmel zich steeds verder naar buiten verspreidt, in de vorm van een kring. Dit wordt een heksenkring genoemd! 

De mensen dachten vroeger dat er iets anders in het spel was dan wat ik hierboven beschreef.
Over het ontstaan van die naam vond ik op de site van "Nature today" de volgende verklaring:
"De snelheid waarmee heksenkringen, ook wel elfenkringen genoemd, tevoorschijn komen heeft zeker bijgedragen aan de mythevorming rondom dit natuurverschijnsel. Als natuurlijke processen in het verleden niet konden worden verklaard, gaven onze voorouders er vaak een bovennatuurlijke verklaring voor.
Er zouden 's nachts heksen in een kring hebben gedanst. Heksenkringen werden dan ook zelfs een beetje als gevaarlijk beschouwd. Als je in zo'n heksenkring ging staan kon je, als je heel goed luisterde heel in de verte ook hun hoge gezang horen. Maar als het geluid dichterbij kwam en je van schrik bleef staan, liep je de kans dat je diep in het bos werd meegesleurd, waarna je nooit meer terug zou komen bij de mensen......

Zo bestaan er nog meer spannende verklaringen voor het plotselinge verschijnen van heksenkringen. De ene verklaring nog mooier dan de ander".
 

 

De hoed is aanvankelijk halfbolvormig met een omgerolde blekere rand en spreidt zich dan vlak uit, soms golvend met een wat verdiept centrum en een flauw bultje. De diameter ervan kan wel 15 centimeter zijn. Dikwijls vertoont de zwam ook scheuren in de hoed.

 

De lamellen zijn wit tot roomgelig, ze staan dicht opeen en lopen af langs de steel.Die steel is, zeker bij jonge exemplaren, fors van bouw, knotsvormig, vaak bedekt met vezelachtige ribbels en bij oude vruchtlichamen hol.

Nevelzwammen komen vooral voor op onze zandgronden. Soms worden er PARASIETBEURSZWAMMEN (Volvariella surrecta) op ontdekt. Ze parasiteren slechts zelden op andere paddenstoelen en zijn zeldzaam. De steelvoet steekt in een hier niet zichtbare witte schede, waardoor de naam beurszwam is verklaard. De Parasietbeurszwammen zien er puntgaaf uit, dit in tegenstelling tot de Nevelzwammen waarvan de uitgeteerde resten soms nog nauwelijks als Nevelzwam te herkennen zijn en veranderen in gedrochten. Hier valt het nog mee. De lamellen vervormen uiteindelijk zodanig dat ze geen sporen meer vormen.

Ik vind zo'n Parasietbeurszwam een fotogenieke paddenstoel. Een die je zeker niet elke dag tegenkomt. Deze foto heb ik in 2016 gemaakt op de Loozerheide. Sindsdien heb ik er geen meer gevonden.