Plantennamen in het Weerter dialect

In maart 2014 plaatste ik een post getiteld "Mösse in Wieërt" . Die ging over vogelnamen, die in het Weerter dialect gebruikt worden(werden?). Ik vertelde daarin, dat het jammer is dat veel van deze woorden dreigen te verdwijnen en ben op zoek gegaan naar woorden, die wij in het dialect voor vogels gebruiken/gebruikten. Je kunt het HIER nog eens nalezen.

Dat geldt ook voor plantennamen die dreigen te verdwijnen. Ik was dan ook al langer van plan om dat ook voor planten te doen, maar het is er maar niet van gekomen. Nu, januari 2019, komt dan eindelijk het vervolg op de "mösse". Deze keer gaat het dus over planten- , groente- en fruitnamen in het Weerter dialect, of op z'n wieërts gezagdj: "Plêntjes , greuntjes en oeëft". Ook nu weer hoop ik daarmee bezoekers van mijn blog en vooral de "vernederlandste" Weertenaren te interesseren voor ons dialect. Lees ze eens om te ontdekken welke je nog kent en welke niet of nog beter, gebruik ze. Dus geen Afrikaantjes meer in het vervolg, maar Stînkerkes......

Ook deze keer is het een post zonder eigen foto's ter ondersteuning, maar met afbeeldingen die ik van internet heb "geplukt". Veel werk, maar leuk om te doen en ik vond het ook nodig, want dan weet je tenminste over welke plant we het hebben. Nu maar hopen dat er niemand komt met me te attenderen op schending van het copyright.....

Ik heb uiteraard gebruik gemaakt van datgene wat ik zelf nog weet, maar grote inspiratiebron was ook deze keer weer "Zoeë kalle vae", de Woeërdeliêst Wieërtlandse dialecte van Jan Feijen e.a. (Veldeke - Wieërt). Vooral wat betreft de juiste spelling is het toch fijn dat er iets is om op terug te vallen.
Ik besef dat ik uiteraard op geen stukken na volledig ben. Zo heb ik o.a. "gewone", herkenbare namen zoals koôrebloom, klaproeës, fioeël, annemoeën, graas en boterbloom weggelaten. Ongetwijfeld staan er woorden bij die je niet (meer) herkent, omdat ze door "vernederlandsing" niet meer of steeds minder worden gebruikt. Ik hoop dat je ze gaat gebruiken als ze ooit ter sprake komen.

Mocht je andere opvallende, niet meer gebruikte Weerter namen kennen, laat het weten en ik zet ze er bij.

Plêntjes, greuntjes en oeëft in Wieërt

** Opmerking: Een kroêdwés (of kroetwés) is ook een (gedroogde) kruidenbos van vier wilde kruiden, twee graansoorten of grassen en een tak. Samen zijn dat 7 verschillende soorten. Zeven is een heilig getal. De kroêdwés  werd vroeger in huis opgehangen en zou beschermen tegen donder, bliksem en allerhande onheil. De kroêdwés werd op 15 augustus, de feestdag van Maria ten Hemelopneming, verzameld en gezegend.

Ik kreeg deze aanvullingen van Theo Kirkels, waarvoor mijn dank:
---------------------------------------------------------------------------------------

Groot Warkruid, oftewel "Duûvelsnejgare"

Het Groot Warkruid, oftewel "Duûvelsnejgare", is een parasitaire, eenjarige rasechte woekerplant die behoort tot de windefamilie (bógkeswindj en pispötje of hégkebloom). Groot warkruid dringt met een soort zuigorgaantjes de waardplant binnen. Hiermee onttrekt de plant aan de waardplant de benodigde voedingsstoffen en water. Deze plant heeft dan ook geen bladeren en wortels nodig. Alleen vlak na de kieming beschikt het over een klein worteltje om wat vocht op te kunnen nemen. De plant parasiteert vooral op de grote brandnetel, hop, hennep en walstro.

---------------------------------------------------------------------------------------

Herfsttijloos, oftewel "Naakse begien"  (o.a. op de Loozerheide in België).

Nog een leuke toevoeging is deze "Naakse begien". Bedoeld is het Herfsttijloos. Een als een krokus uitziende plant, die echter bloeit in de herfst en waarvan de bladeren en vruchten pas in het voorjaar tevoorschijn komen. Ze komt dus zonder "bedekking" en "paarsblauw van de kou" te voorschijn en heeft daarom namen gekregen als Naakte juffer, Kale madamme, Naaktbloeier, Naakt mannetje, Nakend wiefke. Of op z'n Wieërts: "Naakse begien".

---------------------------------------------------------------------------------------

Benieuwd naar meer woorden in "plat wieërts"? 

Ongeveer een  jaar of 6 jaar geleden ben ik begonnen met woorden en gezegden in het weerter dialect  op www.mijnwoordenboek.nl  toe te voegen genaamd: "Weerts dialect" .

Inmiddels is het aantal woorden al uitgegroeid tot bijna 1000 en er staan ruim 700 gezegden in. 

Je kunt het overzicht woorden en gezegden in het Weerts dialect bekijken op:

https://www.mijnwoordenboek.nl/dialect/Weerts

Als je je aanmeldt, kun je er zelf iets aan toevoegen. Het is niét de bedoeling om "gewone" woorden zoals "ich" , "good", "kaod", "twieë"  e.d. toe te voegen, maar woorden of gezegdes die verdwenen zijn, die dreigen te verdwijnen of die "vernederlandst"  zijn. Ik denk dan bijvoorbeeld aan woorden en gezegdes die je ouders en grootouders nog gebruikten, maar niet meer door ons. Ik denk bijvoorbeeld aan " 't kleutertj"....(als er geen schuim meer op het waswater zit). Ongetwijfeld dat je ook zulke woorden kent.

Je kunt me ook mailen op geervannesmeed@gmail.com of  een reactie onder deze post plaatsen. Als ik vind dat ze er voor in aanmerking komen, zal ik ze zeker op die site plaatsen.