Venherstel

Weert is altijd rijk aan vennen of “pieëlkes” geweest. Ontstaan in de laagten, waren deze waterrijke gebieden van belang voor met name amfibieën en vogels. Van belang dus vanwege een gevarieerde flora en rijke fauna, ook al vanwege de rust die er meestal heerste. Veel van deze vennetjes zijn helaas de afgelopen decennia verdwenen, gedempt omdat ze “overbodig” waren, met name ook vanwege schaalvergroting van de landbouw en ruilverkaveling, of ze werden als stortplaats voor puin en huishoudelijk afval gebruikt. De versnelde afvoer van water, is ook geen goede ontwikkeling geweest en zorgde voor drooggevallen vennen die uiteindelijk verzandden en dichtgroeiden.

vennetje bij het Blaakven

Het meestal van oorsprong matig voedsel- rijke (kwel)water en voedselarme bodem van de vennen, zijn nu vaak verrijkt met voedingsstoffen, met name met fosfor en stikstof. Dit wordt eutrofiëring genoemd.
Dit vanwege vermesting of overbemesting van de omliggende landbouwgrond.

Een teveel aan voedingsstoffen zoals stikstof tast de soortenrijkdom van planten aan en leidt ertoe dat plantensoorten die goed gedijen op arme gronden worden verdrongen door soorten die meer stikstof nodig hebben. Er is sprake van “vergrassing” van natuur- gebiedjes. Grassen die veel stikstof gebruiken, verdringen andere plantensoorten. Gevolg is dat het ecosysteem wordt aangetast.
Dit zie je bijvoorbeeld in een bosvennetje bij het Blaakven, gelegen vlakbij het gelijknamige horecabedrijf. Omgeven door hoge sparren is er van een ven, dat vroeger ook dienst heeft gedaan als brandkuil, in mijn ogen geen sprake meer.
Hoewel ik toch nog 2 eenden aan trof op de plas van zo’n 10 m. doorsnee, was hier (wat mij betreft) geen “leven” meer in dit vennetje te bespeuren. Het is letterlijk en figuurlijk ten dode opgeschreven, of is het al.

Paddenpoel bij "Bakewells Pieëlke"

Zo zijn ook de talloze natuurlijk gevormde poelen, die je vroeger overal zag en vaak gebruikt werden als drinkplaats voor het vee, verdwenen. Je ziet ze her en der weer verschijnen, omdat Natuurmonumenten en andere milieugroepen het belang van deze doorgaans kleine biotopen zijn gaan inzien. Vooral voor kikkers en padden zijn dit soort poelen belangrijk.

Persoonlijk vind ik dit soms te “gemaakt” en soms is het dan ook geen succes, omdat de omstandigheden in de nabije omgeving niet optimaal zijn voor een goede ontwikkeling. Dat is trouwens niet het geval met de poel op deze foto. Omdat er een aantal geschikte poelen aangelegd zijn in de omgeving van het "Bakewells Pieëlke", kan de populatie kamsalamanders zich hier namelijk handhaven en breidt zich zelfs langzaam uit.

Sarsven in de gemeente Nederweert

Momenteel zijn in het Kempen-Broekgebied in Weert en ook in de gemeente Nederweert tal van initiatieven op het gebied van venherstel. Denk maar aan de Banen, de Kwegt, Schoorkuilen en Sarsven in Nederweert. Het meest geslaagde voorbeeld van deze vorm van natuurherstel is wat mij betreft het Sarsven. Het nagenoeg dichtgegroeide en dichtgeslibde Sarsven is door het Limburgs Landschap en Waterschap Midden-Limburg nog niet zo lang geleden opgeschoond en de voedselrijke humuslaag is verwijderd. De herstelmaatregelen hebben al snel geleid tot een spectaculaire terugkeer van tal van (zeer) zeldzame planten en dieren. Dit is zoals je het graag overal zou willen zien.

Ook in het Weerterbos heeft men het herstel van enkele vennen de afgelopen jaren voortvarend aangepakt. Te denken valt aan het Koolespieëlke, Kleinven, Grootven en Rietven. Dan zijn er natuurlijk de vennen in Roukespeel en Roeventerpeel. In het IJzerenmangebied vind je het Geurtsven, Eendenven, Zwanenven en het minder bekende kleine Koorsven. Het kleine "Bakewells Pieëlke", gelegen tussen spoorweg en autoweg, heeft men ook in 2011 onder handen genomen. In mijn volgende blog wil ik hier wat meer over vertellen.

"Koolespieëlke in het Weerterbos"

Koorsven in het IJzerenmangebied

"Bakewells Pieëlke"

Herstel Sarsven

Het nagenoeg dichtgegroeide en dichtgeslibde Sarsven in de gemeente Nederweert is door het Limburgs Landschap en Waterschap Midden-Limburg nog niet zo lang geleden opgeschoond en de voedselrijke humuslaag is verwijderd. Het Sarsven krijgt alleen nog natuurlijk water: regenwater en het belangrijkste, het eigen kwelwater. Aanvoer van voedselrijk water van bijvoorbeeld de Rietbeek wordt omgeleid.
De herstelmaatregelen hebben al snel geleid tot een spectaculaire terugkeer van tal van (zeer) zeldzame planten en dieren.Verloren gewaande plantjes, zoals de zeer zeldzame kruipende moerasweegbree, grote waterweegbree, moerashertshooi, zonnedauw en gagel laten zich weer zien. Het belooft dus veel voor de toekomst. De verhoging van de waterstand is voor de enkele bomen die men had laten staan al snel funest zoals je ziet, want altijd met de voeten in het water staan is blijkbaar niet iets wat een boom goed doet.

In oktober is er een uitkijkpunt en een vogelkijkscherm neergezet en is het natuurproject afgerond. Men wacht gespannen de komende ontwikkelingen af.Op de achtergrond zie je het dorp Nederweert- Eind. Heerlijk die rust om je heen.

Sarsven

Het natuurherstel van De Banen vormde de basis voor het verdere landschapsherstel van de overige vennen in het gebied. Door dit grote herstelproject, onderdeel van het Peelvenenproject, zijn De Banen, het Sarsven, de Schoorkuilen en de Kwegt tot één groot aaneengesloten natuurgebied omgevormd. Hoewel er tegenwoordig kanaal Wessem-Nederweert en de autoweg tussen liggen, sloot het Sarsven oorspronkelijk aan op het Roeventerpeelven.

Natuurherstel heeft niet alleen voordelen voor de natuur, maar ook voor de natuurbeléving, want het is hier nu heerlijk toeven in de omgeving. In 2009 heeft Stichting het Limburgs Landschap het laatste deel van het Sarsven aangekocht. Daarna is ook dit ven opgeschoond. Het Sarsven en de Banen krijgen alleen nog natuurlijk water, regenwater en het belangrijkste het eigen kwelwater.

kruipende moerasweegbree

Nu de herstelwerkzaamheden nagenoeg voltooid zijn, kun je er heerlijk wandelen en sinds kort is er een knup- pelbrug, een prachtig uitkijkpunt en vogelkijkscherm.

De herstelmaatregelen leiden tot een spectaculaire terugkeer van tal van (zeer) zeldzame planten en dieren. Al snel hebben verloren gewaande plantjes, zoals de zeer zeldzame kruipende moerasweegbree, moerashertshooi, zonnedauw, grote waterweegbree en gagel zich weer laten zien. Het belooft dus veel voor de toekomst.

De Kwegt Nederweert

De Kwegt is een voormalig vennengebied, dat bij aanleg van het Kanaal Wessem-Nederweert in 1922 werd gedempt met het vrijkomende zand. Het ligt tussen kanaal Wessem-Nederweert en het Sarsven. Het maakte deel uit van het oorspronkelijk grote Roeventerpeelgebied. Ook Schoorkuilen, aan de andere kant van het kanaal, maakte hier deel van uit.

de Kwegt in 2012

 

Een van de 3 herstelde vennen

Het gebied maakt deel uit de keten Peelvennen en van het Einderbeekgebied en sluit aan bij het gebied Sarsven en De Banen. Kwegt, of ook wel geschreven als kwagt of kwacht, is een toponiem, gebruikt voor moerassige natuur- en natuurgebieden met zeer onvaste bodems. Het woord is verwant aan kwakkelen en wankelen. Kwakkel of wankel in de zin van "onvast of onbestendig". (zoals bijvoorbeeld in kwakkelwinter). Het woord kwegt komt nog voor in de Peel en in Belgisch Limburg. Er worden dan met drijvend of onvast materiaal dichtgegroeide turfkuilen mee bedoeld.

de Kwegt in 2000

Een enkel perceeltje gelegen aan de Kwegt werd rond 2000 opgenomen in het Natura 2000- gebied Sarsven - de Banen en werd hersteld bij wijze van proefneming.

In de periode 2007-2009 is een 40 ha groot gedeelte van het gebied door Rijkswaterstaat hersteld bij wijze van natuurcompensatie.  De vennetjes liggen nog gescheiden van elkaar door een weg. Bedoeling is om deze weg tzt. op te breken, zodat één grote plas ontstaat. Het uitgegraven zand kon worden gebruikt bij de aanleg van het nieuwe wegennet bij de ring van Eindhoven.

Na de ontdekking van nog steeds kiemkrachtige zaden van zeldzame planten in de oorspronkelijke veenbodem en de prachtige resultaten na venherstel in De Banen in de jaren negentig, waren de verwachtingen voor dit gebied ook hooggespannen. Er liggen nu vier prachtige vennetjes en zoals je op de foto's kunt zien, zijn het stuk voor stuk pareltjes geworden.

 

foto's  van het eerste herstelde ven in 2000

 

foto van het 2e herstelde ven

Dat de herfst er ook een lust voor het oog kan zijn, laten onderstaande foto's van de Kwegt zien.

Of zoals Albert Camus dit treffend verwoordde:

“De herfst is als een tweede lente, waarin elk blad een bloem wordt”

foto van het 3e herstelde ven

****************** UPDATE *****************

De afgelopen jaren is de Kwegt compleet op de schop gegaan en onherkenbaar veranderd ten opzichte van 2012.  In mei 2022 heb ik daar een post over geschreven met als titel : "de Kwegt; een tijdlijn". 

  Dat kun je HIER nalezen.