Groot hoefblad

Eind maart vertelde ik bij de blog over het klein hoefblad, dat de ontwikkeling van de voorjaarsplanten dit jaar bijna twee weken achter lag op het gemiddelde van de periode 2001 tot en met 2012. We zijn het de laatste jaren steeds normaler gaan vinden, dat de winters en lentes warm zijn, waardoor het nu allemaal heel erg koud en laat lijkt, maar dit was 50 jaar terug eigenlijk een normaal jaar.

Dat we dit jaar later zijn dan de afgelopen jaren is ook merkbaar aan grote broer “het Groot hoefblad” (Petasites hybridus). Op onderstaande foto die ik vorig jaar op 26 maart heb genomen, zien we dat al best veel blad is ontwikkeld. Dat is bij de andere foto's (die ik nam op 13 april van dit jaar) nog niet het geval, zoals je kunt zien. Normaal gesproken zie je de bloemen van deze plant medio april, begin mei verschijnen. Dus dit jaar is niet zo bijzonder als we denken.

Groot hoefblad, mannelijke bloem, 26 maart 2012

Groot hoefblad, vrouwelijke bloem

Groot hoefblad is een overjarige plantensoort en net als Klein hoefblad een soort waarvan de bloeiwijzen eerder verschijnen dan de bladeren. Het is een goed voorbeeld van een tweehuizige plant. Dat is dus een type plant waaraan alleen mannelijke (meeldraadbloemen) óf alleen vrouwelijke (stamperbloemen) bloemen groeien. Het komt vaak voor dat een groepje uit alleen mannelijke of vrouwelijke planten bestaat. Vooral herkenbaar aan de kleur; mannelijke bloemetjes zijn zachtroze en de vrouwelijke bloempjes zijn wit. 

Mannelijke bloemen zijn 0,7 tot 1,2 centimeter groot en de vrouwelijke 3 tot 6 centimeter. Omdat de bloeiwijze van beide geslachten er zo verschillend uitziet, heeft men zelfs lange tijd gedacht, dat er sprake was van twee verschillende plantensoorten. Hoewel de soort rijk bloeit, breidt ze zich hoofdzakelijk vegetatief uit door middel van ondergrondse uitlopers. Het is namelijk nog niet dé tijd voor grote groepen bijen, hommels en zweefvliegen die voor de bestuiving moeten zorgen. Daarnaast zijn de de vrouwelijke bloemen niet zo aantrekkelijk, omdat ze geen nectar produceren en tot slot liggen de mannelijke en vrouwelijke planten vaak te ver uit elkaar voor bestuiving.

Groot hoefblad op 13 april 2013

Het Groot hoefblad lijkt in eerste instantie in niets op de mooie gele bloem van het Klein hoefblad, maar ook het Groot hoefblad is een composiet. Familie van de paardenbloem dus. Het is dan ook niet de bloem, maar het blad waaraan je ziet dat het “familie” is van het kleine hoefblad; ze hebben beiden (met soms wat fantasie) de vorm van een hoef. Nu, tijdens de eerste bloei, is dat nog niet te zien, want de plant behoort tot de naaktbloeiers; de bloem verschijnt eerder dan de bladeren, die in het begin slechts korte, schubjes langs de stengel zijn. Pas na de bloei ontwikkelen die zich tot hartvormige of ronde en soms getande bladeren,.
De bladeren worden uiteindelijk veel groter dan je  hier op de foto ziet, tot zelfs rabarberachtige afmetingen. Soms tot wel 1/2 meter in doorsnee.....

Net zoals kleine broer is het een echt "grensgeval": hij voelt zich het beste thuis op de scheiding van land en water. Op de vochtige, voedselrijke, en liefst licht beschaduwde plekken kunnen ze grote aaneengesloten vegetaties vormen. Als de plant bovengronds afgestorven is in de herfst en winter, blijft er dan ook vaak slechts kale grond achter. Ook op braakliggende grond, duinen en goed doorlatende en humusrijke gronden zie je hem. Het dichte wortelstelsel onttrekt veel vocht en voedingsstoffen uit de bodem. Weinig andere planten kunnen het in zo’n massavegetatie uithouden; ze worden verdrongen en verdwijnen.
Het is een mooie plant, maar de soort is dus in feite een woekeraar. Andere vegetatie wordt verdrongen en vanwege de moeilijk te verwijderen wortelstokken wordt de plant beschouwd als een zeer lastig onkruid. Vandaar dat de plant ook wel allemansverdriet, of pestwortel wordt genoemd.

Klein hoefblad als lentebode

Onderstaand berichtje las ik vanmorgen op de site van “de Natuurkalender”.

20 maart 2013.

Lente twee weken later dan afgelopen jaren..... 

"Vandaag begint officieel de lente, maar wat het weer betreft laat het voorjaar nog even op zich wachten. En als het weer niet opschiet doet de natuur dat ook niet. De ontwikkeling van de voorjaarsplanten ligt bijna twee weken achter op het gemiddelde van de periode 2001 tot en met 2012.
Vanaf 10 januari viel de vorst in en maakte de natuur pas op de plaats. De voorsprong is vanaf toen flink afgenomen. Planten liggen nu nog maar gemiddeld iets minder dan een week voor op normaal en liggen twee weken achter op de afgelopen twaalf jaar. Per soort zit daar wel verschil tussen.

We zijn het de laatste jaren steeds normaler gaan vinden dat de winters en lentes warm zijn, daardoor lijkt het nu allemaal heel erg koud en laat. Ten opzichte van het vroegste voorjaar ooit, 2008, ligt de natuur momenteel zelfs een maand achter. Maar 50 jaar terug was dit eigenlijk gewoon een normaal jaar. De zeer hoge temperaturen eerder deze winter (zoals de tweede helft december en begin januari) waren echter wel bijzonder".

Ik had inderdaad al gemerkt dat door alle winterse perikelen in maart de natuur een paar weken achter ligt, want tijdens mijn wandelingetjes door de Weerter natuur had ik de bekende "lentebodes" nog nergens gezien. Tot ik afgelopen woensdag langs de Tungelroyse Beek bij de Baanbrug liep en het klein hoefblad al van ver langs de waterkant zag staan. Als vrolijke frisse “zonnetjes in zakformaat” stonden ze tussen de nog grijze en grauwe begroeiing.

Wie in het vroege voorjaar op zoek gaat naar bloeiende planten in de vrije natuur, zal heel vaak uit komen bij het klein hoefblad. Evenals het speenkruid, maarts viooltje en bosanemoon is het klein hoefblad namelijk dé lentebode; de bloeitijd is normaal gesproken al vroeg in maart, bij gunstig weer zelfs in februari. De bloemen zijn echter alleen geopend in de volle zon.

Zoals je kunt zien, is deze plant een samengesteldbloemige en onder andere familie van de paardenbloem. De vorm van het blad heeft wel iets weg van een paardenhoef. Vandaar de naam. Dat is tijdens de bloei nog niet te zien, want de plant behoort tot de naaktbloeiers.
Nu zijn het nog korte, groene schubjes langs de stengel. Pas na de bloei ontwikkelen die zich tot hartvormig of ronde en soms getande bladeren. De bloem wordt graag bezocht door bijen en dan met name de solitaire bij. Vroeg in het voorjaar hebben ze ook maar weinig keus. De plant werd vroeger gezien als een van de belangrijkste geneeskruiden bij aandoeningen als hoest, astma en bronchitis. Dit is ook terug te vinden in de botanische naam “Tussilago”. Deze is namelijk afgeleid van tussis = hoesten en agere = verdrijven.

het uitgebloeid klein hoefblad doet aan een uitgebloeide Paardenbloem denken

===============================================================

Mogelijk ben je nu ook benieuwd naar de weersverwachting en -voorspelling volgens de Enkhuizer Almanak. Die geef ik je bij deze:

Weersverwachting Maart 2013: De start van de lente is veel te koud. Er wordt sneeuw verwacht en de temperaturen liggen 8 graden lager dan normaal. Rond Pasen 2013 moet rekening worden gehouden met toenemende kans op neerslag en een veel te lage temperatuur. Het wordt de koudste Pasen sinds 1964(!).

Weersverwachting April 2013: De eerste week van April 2013 laat lenteweer zien met zomerse temperaturen. Temperaturen kunnen voor het eerst in 2013 boven de 20 graden uitkomen (!)
Voor de 2e en 3e week van April voorspelt de Deventer Almanak overwegend droog maar wel koud weer.
De Enkhuizer Almanak gaat uit van prima voorjaarsweer passend bij de lente. Voor de laatste week van April 2013 worden temperaturen van rond de 20 graden verwacht.

==============================================================

De voorspelling voor maart is nagenoeg uitgekomen.
Nu ben ik benieuwd welke voorspelling voor april de juiste zal zijn !!!

===============================================================