Herfst bij het Klotven

Ik ben de laatste tijd zo druk geweest met o.a. de Taurossen en de paddenstoelen, dat het er niet van gekomen is eerder gemaakte herfstfoto's van het Klotven te plaatsen. De meeste bladeren zijn inmiddels gevallen, dus ben ik eigenlijk te laat, maar "who cares" !!!! Veel kijk- en leesplezier gewenst in elk geval.....

Het Klotven bevindt zich in "Domeinbos Lozerheide", bij het net over de grens gelegen plaatsje Lozen.
Niet te verwarren met de "Loozerheide" in Weert/Dorplein. Het 210 ha grote Domeinbos, dat langs de weg Lozen - Kaulille ligt, wordt beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos.

Op een kaart van 1850 is te zien hoe groot de "Looserheide" ooit is geweest. Ruwweg was het het gebied tussen Lozen, Hamont, Budelschoot, Weerter- en Boshoverheide, Zuid-Willemsvaart en Kanaal Bocholt - Herentals. Ook het huidige Domeinbos Lozerheide (met één O dus), dat niet op die kaart staat aangegeven, maakte daar toen deel van uit; natuur kent nou eenmaal geen grenzen.

Let op, want de naam van dit Domein zet je op het verkeerde been. In tegenstelling tot wat je zou vermoeden, zal je op de Lozerheide nog maar weinig van de oorspronkelijke moeras en heide vinden. Het is nu een ongelooflijk gevarieerd bos, bezaaid met vijvers, beekjes, kanaaltjes en graslanden.

In de 19e eeuw bracht de nood aan landbouwgrond in dit gebied een belangrijke ingreep met zich mee. In de schrale heidegronden ging men kanaaltjes graven, die gevoed werden met water uit de nabijgelegen Zuid-Willemsvaart en Kanaal Bocholt - Herentals, zodat men het land onder water kon laten lopen.
Er werden op die manier in de regio 2.700 hectaren hooilanden of vloeiweiden gevormd, waarvan de Lozerheide er eentje is. In België wordt een vloeiweide "Watering" genoemd.

Dit oude gebruik, dat eeuwenlang in heel Europa werd toegepast, is nagenoeg geheel verdwenen. Gezien het ecologisch en cultuurhistorisch belang, heeft men in de Belgische Kempen dit bevloeien (de Belgen praten van wateren of witteren) op enkele plaatsen weer ingevoerd. Niet alleen op de Lozerheide, maar ook onder andere in Lommel. In die laatste plaats is onlangs zelfs een traject opgestart, met als doel het gebruik van het bevloeien van de vloeiweiden te laten erkennen als Vlaams immaterieel cultureel erfgoed (ICE). Het project heeft als titel "Lommel wittert! Rijke waters, golvend gras."
****( Opmerking: is inmiddels opgenomen in het ICE. Zie opmerking Albert Jansen.)
Naar aanleiding van dit project heeft Nico Vande Kerkhof een YouTubefilmpje gemaakt, dat je HIER kunt bekijken. Ook in mijn post over de Waerbrookskoel in Ell, vertelde ik daar al een en ander over.

De vloeiweiden waren van belang, omdat ook de kazerne van Leopoldsburg, rond 1835, een belangrijk militair bolwerk werd. Er was veel hooi nodig. Niet alleen voor de paarden, maar ook voor de matrassen van de duizenden soldaten, die hier gelegerd waren. Ook de Antwerpse Zoo was afnemer van dat hooi.

Maar tijden veranderen en paarden werden vervangen door comfortabelere vervoermiddelen. Soldaten ruilden de hooimatras in. Veel hooilanden werden daarom beplant met populieren. Tussen 1918 en 1966 werd het hout van deze populieren door  de "Union Allumetière" gebruikt voor de productie van lucifers. In augustus 1966 woedde er een hevige storm, waarbij twee derde van het populierenbestand omwaaide. Toen deze industrie uiteindelijk verdween in het begin van de jaren '70, kocht de Vlaamse overheid de 'vloeiweiden van Lozen' aan.

Veel populieren zijn nu op leeftijd en leggen vanzelf het loodje, of worden vanwege de herinrichting gekapt. Het dood hout laat men voor een deel liggen, want dood hout doet immers leven. Spechten en vleermuizen nestelen in holen en scheuren en er zijn kevers en zwammen die je enkel aantreft op zwakke en dode bomen.
Bovenstaande foto is van maart 2014 en de bomen die je er nog ziet, zijn inmiddels gekapt.

Het Klotven is ontstaan in de tijd toen er nog turf werd gestoken.  * Klot  is de oude naam voor "opgebaggerd veen met halfvergane plantenresten uit moerasgebieden of verlande vennen". Onder de zwarte turf zat de mindere turf. Als die praktisch modder was geworden, sprak men van bagger. De bagger of baggerturf, die dus in de onderste laag werd aangetroffen, bevond zich vaak in het water. Die brijachtige substantie (modder) werd verwerkt door een laag op een stuk grond uit te spreiden, fijn te maken en aan te stampen om dan te laten drogen. Vervolgens werden er met behulp van een aangepunte houten stok die 'schrijfstok' werd genoemd, 'strepen' in aangebracht om de blokken (turven) los te kunnen snijden. Het was een vies en zwaar werk.
Als men in het Weerter dialect spreekt over “klot”, heeft men het trouwens over zwarte turf.

Bij het winnen van turf op de Lozerheide is met de uitgegraven aarde een soort dijkweg om het latere ven aangelegd. Het ondiepe ven dat zo ontstond, werd in latere jaren geschikt gemaakt voor de jacht op waterwild en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) heeft het ven later gebruikt voor het kweken van bijzondere inheemse vissoorten die dreigen te verdwijnen, zoals serpeling, kwabaal en kopvoorn.
De dijk die er omheen loopt is tegenwoordig geschikt gemaakt als wandelpad voor de vele bezoekers, die het gebied intussen gevonden hebben.

Om het Klotven ligt een aan- en afvoersloot. In de Kempen noemde men ze oploop- en afloopzouw. De aanvoersloten verdelen het kanaalwater over het gebied en de afvoersloten voeren het af naar  de Hamonterbeek, die uitmondt in de in Dorplein gelegen Hoort. Zo kan men de waterstand in het Klotven perfect reguleren.
Via dit plankenbruggetje ga je over zo’n grote afvoersloot.

In 2003 is men in het Klotven gestopt met de viskwekerij en heeft men die verlegd naar een 30 tal kleinere vijvers vlakbij (samen toch nog zo'n 15 ha.) Sindsdien wordt de ondiepe vijver niet meer afgevist en kon deze plek uitgroeien tot een prachtig ecosysteem waar plant en dier zich thuis voelen. Op en rond de ondiepe plas broeden en pleisteren tal van watervogels. En ook de visarend, tijdens zijn doortocht naar zijn overwinteringsgebied, is hier meerdere keren gesignaleerd.

De prachtig gelegen vijver trekt niet alleen wandelaars en natuurliefhebbers aan, ook watervogels zoeken tijdelijk of permanent een toevlucht tot deze waterpartij. Je ziet de blauwe reiger en grote zilverreiger door de vijver waden, met wat geluk zie je een ijsvogel voorbij flitsen, zitten aalscholvers in de toppen van bomen en hoge struiken en dobberen eendensoorten op het water....
Niet voor niets heeft het Klotven 2 landschapssterren gekregen van het Regionaal Landschap Lage Kempen