Kootspeel#3

Na de posts, waarin ik vertelde over de "geschiedenis" van de Kootspeel, nu een post met veel foto's om een idee te krijgen wat je nu in de Kootspeel te zien krijgt bij een bezoek. Zoals ik in de vorige posts al aangaf is bijna overal in de Kootspeel te zien dat door de ontwatering, een groot deel van het moerasgebied helaas verdroogt en het van oorsprong voedselarme ven is verland.

Overzichtsfoto van de huidige Kootspeel, gemaakt met behulp van Google maps.

Uitzicht op het rietveld vanaf de voormalige vuilsrtortplaats

Het "ven" is tegenwoordig omringd door een wilgen- en elzenbroekbos. Door de oprukkende verdroging is geen open water meer aanwezig en kun je bijvoorbeeld zonder problemen door het rietveld lopen. Vanaf de hoger gelegen voormalige vuilstortplaats heb je trouwens een mooi uitzicht op dat rietveld. 

Op de overgang naar de omliggende, hogere dekzandruggen aan de oostkant is het wel nog nat. Hier lag voorheen een afwateringssloot die men gedicht heeft.

natte graslandjes en hei~schrale hooilandjes aan de oostkant

aangelegd poeltje met opvallend veel holpijp (links)

Aan de oostkant liggen natte graslandjes en hei~schrale hooilandjes, die vooral functioneren als buffer tegen het omringende landbouwgebied. Ook zijn er door Natuurmonumenten twee poeltjes aangelegd. Er staat opvallend veel holpijp in. Het is een plant die voor komt in ondiep, matig voedselrijk water en in ijzerrijk kwelwater.  De plant vermeerdert zich hoofdzakelijk vegetatief met wortelstokken.

Bij de andere poel vond ik behalve holpijp, pitrus, grote lisdodde en waterlelie ook moerashertshooi.
Planten van ondiep water en periodiek droogvallende, matig voedselarme grond. Moerashertshooi staat op de Nederlandse Rode lijst van planten als vrij zeldzaam en matig afgenomen.

Moerashertshooi bloeit van juni tot september met citroengele, 6-8 mm grote bloemen. De bladeren en stengel zijn behaard. De vrucht is een eenhokkige doosvrucht. Het zaad wordt door wind en water verspreid. De plant vermeerdert zich echter vooral door de wortelstokken. Als het water voedselrijker wordt of verzuurt, zal moerashertshooi verdrongen worden door moerasplanten als gewone waternavel, pitrus, riet en knolrus.

De voormalige Leukerbeek is afgesloten door een dam op te werpen en is om het gebied geleid

De beek stroomde voorheen door de Kootspeel.  Links  het rietveld. Rechts  ligt de voormalige vuilstortplaats.

Hoewel de verdroging overal duidelijk zichtbaar is, is de directe omgeving van de oude Leukerbeek een uitzondering. Vooral aan de zuid-oostelijke kant is het momenteel erg nat en zie je een gebied zoals je dat in een peelgebied ook kunt verwachten. In deze omgeving heeft de bever zich ook gevestigd, want ik zag er verschillende wissels (looppaadjes) met sleepsporen naar het water en afgeknaagde houtstammetjes.

De "nieuwe" Leukerbeek wordt langs de westkant om het gebied geleid

Het water van de Nieuwe -(links) en Oude Leukerbeek (rechts) stroomt gescheiden richting Roukespeel.

De oude Leukerbeek heeft men bij de spoorwegovergang aan de Roermondseweg afgesloten met een dam en er is op het eind van de Kootspeel, bij de Lieshouterbrug aan de Breybaan, een stuw geplaatst om de waterstand te regelen en het voedselrijke water van de omgeleide beek en het voedselarme water van de oude beek gescheiden te houden.  De oude beek zal te zijner tijd waarschijnlijk wel gaan verlanden. Door het vasthouden van het water is het gebied rond die oude beek erg nat.

veel bramen in het aanvankelijk droge deel van het elzen-berkenbos in het zuiden van het ven

de afwateringsslootjes zijn afgesloten en houden het water voortaan vast

verderop groeit er voornamelijk de brede stekelvaren

de afvoerslootjes zullen geleidelijk aan dichtgroeien.

er zat uiteindelijk voor mij niks anders op dan rechtsomkeert te maken.

Het zuid-westelijk deel van de Kootspeel bestaat uit voornamelijk elzen-berkenbos. Ik zag er ook de lijsterbes en hier en daar een eik. In eerste instantie is het gebied nog redelijk droog met voornamelijk braam als onderbegroeiing. Gaandeweg naar het midden van het ven verschijnen de afgedichte afwateringsslootjes en wordt het steeds natter. Mede dankzij de vele neerslag die er de afgelopen tijd gevallen is. De kruidlaag bestaat nu voornamelijk uit Brede stekelvaren met hier en daar wat plukjes riet. De Brede stekelvaren is een soort die vooral te vinden is in bossen op vrij vochtige tot droge, matig voedselrijke grond.

Uiteindelijk kon ik niet meer verder en heb rechtsomkeert moeten maken. Door de hoge waterstand stroomt op een bepaalde plek namelijk voedselrijk water van de omgeleide Leukerbeek het gebied binnen. Hoewel men het gebied graag nat wil hebben, lijkt me dat het toch niet de bedoeling is dat het op deze manier gebeurt........

begroeiing met brandnetels en kleefkruid bij de voormalige stortplaats

De rand van de voormalige vuilstortplaats. Tot hier en niet verder............

Daar waar vroeger de vuilstortplaats lag en is afgedicht met een laag afdekzand, zijn tijdens een Nationale Boomplantdag in 1973 voornamelijk eiken, berken en esdoorn aangeplant. Op de hoogtekaart in de vorige blog is te zien, dat we het toch al gauw over een hoogteverschil met het omringende gebied hebben van circa 4 meter. Het is dan ook erg droog en ik moest veel moeite doen, om door de hoog opgroeiende en welig tierende brandnetels en kleefkruid uiteindelijk tot aan de westrand ervan te geraken.

veel Brede stekelvaren aan de droge noordkant van de Kootspeel

een  bijzonder plekje met IJle zegge

Verderop richting Roermondseweg, daar waar de restanten van het bezinkbekken en slibbakken liggen, is een rijke begroeiing met brede stekelvaren en een opvallend stukje met IJle zegge (bedankt voor de naamgeving Frans). IJle zegge is een soort die in dichte pollen groeit en waarbij de aren aan de bloeistengel erg klein zijn en ver uit elkaar staan. Je vindt ze vooral in de "rijkere" bossen.

voormalige afvoersleuf van het rioolwater naar de oude Leukerbeek

aangelegde sleuven van eind 50-er jaren van de vorige eeuw voor de ontwatering 

De voormalige afvoersleuf van het rioolwater naar de Leukerbeek is hier nog steeds te zien. Ze is afgesloten van de beek. Zoals je op de foto met de afwateringssleuven kunt zien, is het aan deze kant van de Kootspeel erg droog.

Tot zover mijn posts over de Kootspeel.. Ik hoop dat de foto's goed hebben laten zien hoe het gebied er momenteel bij ligt. Wil je mijn andere posts ook nog lezen, klik dan op deze link.

Kootspeel

Bij het zien en horen van de naam Kootspeel, zal menig oudere in die omgeving bedenkelijk zijn neus optrekken. De Kootspeel wordt namelijk geassocieerd met “Kotspieël” en “Stroontpieël”. Deze volksnamen spreken voor zich. 

Helaas werden natuurgebieden, vennen en poelen door de lokale overheden lang als onrendabel beschouwd en opgeofferd ter wille van economische belangen. Zo ook in Weert. Aan de rand van de stad gelegen (ten zuid-westen  van de spoorwegovergang op de Roermondseweg), was de Kootspeel een ideale plek om te gebruiken als riooloverstortplaats.

Toen in 1930 de grachten werden gedempt en in de binnenstad een rioolstelsel werd aangelegd in 1931/1932, was zorg voor het milieu nog niet vanzelfsprekend.
De hoofdleiding van het riool liep namelijk via de Maaspoort en de Roermondse weg tot nabij de Trumpert en boog vandaar af naar de Kootspeel. Hier kon het vuil bezinken in een bezinkput van ca. 10 bij 5 m en indrogen in slib- en droogvelden. Het ongezuiverde rioolwater werd via een verstelbare overstort geloosd op het toen nog open water en de Leukerbeek, die uitmondt in de Tungelroyse beek. Het dikke slib kwam terecht in ommuurde en gedraineerde slibvelden, waar het kon indrogen.

Resten van de bezinkput

In 1939 werd ook de nieuw aangelegde riolering in de wijk Keent en de Kazernelaan, met de snel groeiende tricotagefabriek (sinds 1929 in Weert gevestigd) en de van Hornekazerne, ook hierop aangesloten.
Zo kwam onder andere het afval-verfwater van de Tricotage (de Bera) in de Kootspeel terecht.
Ook konden particulieren die niet op de riolering waren aangesloten hun “beer” (menselijk afval) bij het “strontfabriekje” kwijt.

de resten van de bezinkbassins, zgn. slibvelden, zijn nog steeds zichtbaar

Al snel kwamen er door een sterke toename van de bevolking en industrieën (o.a. op Fatima) meer aansluitingen  met als gevolg steeds meer huishoudelijk - en vooral industrieel afval op het al overbelaste riool en ven.. De (chemische) afvalstoffen van die fabrieken zorgden met het huishoudwater en de fecaliën voor een zeer vettig en stinkend slib in de bezinkbassins. Uit ambtelijke stukken uit die tijd, blijkt dat ook het drainagesysteem niet werkte zoals men verwacht had.

Vooral in de na-oorlogse jaren ging men dan toch eindelijk van hogerhand de noodzaak van een zuiveringsinstallatie inzien.
In een schrijven van de "Dienst Publieke Werken" in maart 1944 aan vervuilende industrieën als Gemeentelijke slachthuis, Limco (slachterij), Wertha brouwerij, Frencken Dextrinefabriek en de Stoomzuivelfabriek, werd al gesproken over plannen voor een zuiveringsinstallatie. De ambtelijke molens werkten echter ook toen al langzaam, want het heeft nog tot 1963 geduurd vooraleer de knoop werd doorgehakt...................

De zuiveringsinstallatie kwam te liggen aan de Truyenhoekweg (huidig industrieterrein Leuken Noord - Graafschap Hornelaan). Kosten Fl 200.000,-  Daarmee was het probleem echter nog niet opgelost, want ik las in een artikel in "Kanton van Weert" uit 1969, dat het restproduct (het overtollig rioolslib) van de zuiveringsinstallatie nog gewoon naar de Kootspeel werd afgevoerd. De protesten tegen de stankoverlast namen dan ook toe.

Dit zorgde voor een onhoudbare situatie voor de omgeving. Vooral in zomerse dagen was de stank soms niet om te harden. Het afgevoerde rioolwater was van een dusdanige kwaliteit dat vissen niet meer in de Leukerbeek en de Tungelroyse beek konden leven en er ook geen plantengroei meer in voorkwam. Vanwege deze zeer sterke vervuiling van de beken, moest een jaarlijks een fiks bedrag afgedragen worden aan het Waterschap.

Jacques de Haan schreef er in 1970 in het "Natuurhistorisch Maandblad" het volgende over:
“Jarenlang heeft de gemeente Weert, wier eigendom het ven is, daarin haar riolering geloosd. Wel was er een bezinkingsinstallatie gebouwd, die al spoedig een veel te geringe capaciteit bleek te hebben en buiten- dien stortte, vooral bij zware buien, het niet te verwerken overtollige rioolwater zich, via een overloop, rechtstreeks in het ven. Een door het ven lopende waterlossing (*de Leukerbeek) nam dit vuile water in haar stroom mee en voerde het, stinkend als een open riool, na samenvloeiing met de Tungelroyse beek, mijlenver door het Midden Limburgse land, over Leveroy, Heythuysen, Haelen en Neer richting Maas”.

autowrak uit een lang vervlogen tijd aan de rand van de stortplaats

En alsof dat nog niet genoeg was, werd in 1957 de stortplaats in de Roeventerpeel gesloten en verplaatst naar de Kootspeel. Zo vertelden de kinderen Pruijmboon me bijvoorbeeld, dat ze als kinderen altijd op de stortplaats waren te vinden, maar dat ze niet wisten hoe snel ze maakten dat ze wegkwamen als er een  auto van het SJG kwam om operatiemateriaal te storten. De stank die er vanaf kwam, was niet te harden totdat er na een tijdje zand overheen werd gestort. 

Om ongewenst storten van vuil elders tegen te gaan, werden kleine stortplaatsen aangelegd in de buitenijen. Ook kwam aan de noordkant van de Hazeweg in Altweerterheide (tegenover de latere Regionale Stortplaats) eind jaren '50 een stortplaats te liggen, die echter al gauw te klein bleek. Daarom kwam in de beginjaren '60 aan de zuidzijde de grote "Stortplaats Delbroek". Eerst voor Gemeentelijk vuil, later ook Regionaal.

    

In oktober 1965 stond in het Land van Weert een advertentie, waarin de gemeente aankondigde dat men zich kon inschrijven om op de Kootspeel en Delbroekweg afvalstoffen te verzamelen. Dat werd toegekend aan de familie Pruijmboom. Op de foto zie je vader Pruijmboom in de keet op de Kootspeel en de zoon bij stortplaats Delbroek. Jammer dat ik geen foto heb kunnen bemachtigen hoe de Kootspeel zelf er toen uit zag.

De Kootspeel werd zo in de loop der jaren herschapen in één enorme massa vuil, waarop geleidelijk een bos van heesters en riet tot ontwikkeling kwam; dit alles werd weer aan het oog onttrokken door een gordel van opgroeiende bomen, zoals eiken, berken en wilgen. Dat dit vuil voor de nodige stankoverlast zorgde, zal wel duidelijk zijn en bezorgde het ven de naam “Stroontpieël”.

Hoewel de oude bezinkingsinstallatie later helemaal buiten werking werd gesteld en de Kootspeel alleen nog maar als noodopslag gebruikt zou worden als de zuiveringsinstallatie het teveel aan regenwater niet kon verwerken, werd (soms zelfs in overvloedige mate) nog steeds rioolwater, industrieel- en huisvuil rechtstreeks in de Kootspeel gestort. Ik las in het "Land van Weert" van maart 1972 een artikel waarin de toen actieve "Vrienden der Natuur" er op aandringt om toch gauw iets te gaan doen aan de vervuiling van de Kootspeel . In dat zelfde artikel wordt ook de de Grondmij genoemd, die pleit voor een aparte status voor Moeselpeel, Krang, Laagbroek, Roekes en de Kootspeel.

Er gebeurde echter (uit financiële overwegingen) niets, want in juli 1974 stond in Limburgs Dagblad: "Open riool bedreigt natuurgebied Kootspeel". Hoewel er in 1968 al gesproken werd over een noodzakelijke uitbreiding van de zuiveringsinstallatie, heeft het toch nog tot 1978 geduurd, voordat die er kwam en er eindelijk een eind kwam aan de (overwegend illegale) stortingen. Het leed was echter al geschied en een schitterend natuurgebied was in 40 jaar tijd de vernieling in geholpen. Nu, ruim 40 jaar na sluiting, kun je het vuil nog steeds aantreffen. Ik vond er behalve autowrakken ook puin, huisvuil en andere plastic rommel. Zoals die plastic zak van "Maison Tonny", die daar al vóór 1973 terecht moet zijn gekomen, want toen kreeg Weert namelijk een 5-cijferig telefoonnummer en op de zak zie ik nog 4 cijfers staan.....

Door alleen maar "zand erover" en een boomplantdag in 1973, dacht men er van af te zijn, maar tot op heden zie je nog overal de gevolgen van dit "beleid". Er zijn plekken waar zelfs de brandnetels en bramen niet willen groeien. Dat zegt al voldoende......

Tot zover iets over de geschiedenis van de Kootspeel. In de volgende post wil ik wat meer vertellen over de huidige situatie.