Nationale Natuurwerkdag

Ook in Weert was het een Nationale Natuurwerkdag

Vandaag organiseerde Landschapsbeheer Nederland de Natuurwerkdag en trokken duizenden mensen de werk- handschoenen aan om een dag zelf aan de slag te gaan in de eigen omgeving. Landschapsbeheer Nederland hoopt zo meer mensen te enthousiasmeren om vaker in het landschap aan de gang te gaan als vrijwilliger.

Voor de 14de keer was jong en oud actief in meer dan 400 gebieden. Ook in Weert ging men aan de slag met kleinschalige onderhoudswerkzaamheden, zoals zagen, boompjes trekken, snoeien, schoonmaken van paden, verwijderen van bramen en opschonen van een poel.

In de Tungelderse Wel werd het particulier perceel "bie René" onder handen genomen door Scouting Tungelroy i.s.m. Werkgroep Tungelerwallen (Tungeler Wallen)van de Ecologische Werkgroep Weert Zuid.

Het stuifzandgebied, met naaldbossen, zandige paden, heide en stuifzanden, is een pareltje in de gemeente Weert, maar dreigt (als er niets gebeurt), op veel plaatsen dicht te groeien met dennen en vogelkers.

Om de bijzondere natuurwaarden niet verloren te laten gaan moeten stukken weer opnieuw worden open gemaakt. In de open gebieden komen namelijk bijzondere planten en diersoorten voor. Enkele voorbeelden zijn IJslands mos (zeer zeldzaam), rendiermos, stekelbrem, borstelgras, veldkrekel, levendbarende hagedis, nachtzwaluw en boomleeuwerik.

 

Het was prachtig te zien, hoe klein en groot zich uitsloofden om er iets moois van te maken. Toppers...

Een andere activiteit vond plaats aan de rand van de Roeventerpeel. Een gebied ten oosten van Weert.
De werkzaamheden werden georganiseerd door Scouting St. Job Leuken-Weert /Stng.Limburgs Landschap.

De Roeventerpeel is een lang en smal Peelven, waar de Leukerbeek omheen is geleid. Het onlangs hersteld "moerasbos" heeft een rijke vogelstand en de bever heeft er zich zelfs (blijvend?) gevestigd. Het gebied is genoemd naar de buurtschap Roeven. Het is deels in beheer bij het Limburgs Landschap en heeft een oppervlakte van 21 ha.

 

De bosrand is langs de gehele lengte terug gezet en de kleine Rietpoel, die nagenoeg geheel dichtgegroeid was met riet en lisdodde, werd opgeschoond. Het materiaal is op hopen gezet met hooiharken en rieken. Deze hopen zullen gaan dienen als overwinteringsplaats voor kikkers en salamanders.

Tijdens de middagpauze kreeg de jeugd een welverdiende kom soep en at smakelijk van het meegenomen lunchpakketje. Na de pauze gingen ze weer aan het werk om het gebied netjes opgeruimd achter te laten.

Ook op de Buuëtjeshei in Stramproy was er vandaag veel bedrijvigheid. Dit was echter niet vanwege de Nationale Natuurwerkdag en er werd dus nergens melding van deze activiteit gemaakt.

Elke zaterdag bezoekt de enthousiaste Vrijwilligersgroep Zuid-Limburg van Natuurmonumenten namelijk een natuurgebied(je) in Midden- of Zuid-Limburg voor kleinschalig onderhoud.
Vandaag was de Buuëtjeshei aan de beurt. Een lovenswaardig initiatief.

 

Om dit mooie heidegebiedje in stand te houden moesten vooral jonge dennen, berken, vogelkers en bramen tussen de heide worden verwijderd. Als dit niet regelmatig wordt gedaan, zal elk heidegebied binnen de kortste keren dichtgroeien. Ik heb hier in een blog van juni van dit jaar al iets over geschreven en mijn zorgen uitgesproken over dit voor Stramproy, unieke stukje natuur.

 

Na de activiteiten van vandaag kan het weer even met rust worden gelaten. Wat goed dat dit gebeurd is. Ik vraag me desondanks nog steeds af, waarom dit heidegebiedje niet begraasd kan worden door schapen.......

Herfst 2014.........Paddenstoelentijd deel 2: Van alles wat

In de blog van 26 oktober heb ik al een aantal paddenstoelen geplaatst die ik dit jaar zoal gezien heb. Vandaag het vervolg.

In een bosje bij Dorplein vond ik deze paddenstoel aan de voet van een spar, vergroeid met een afhangende tak. Mooi om te zien met bijzondere kleuren en omdat hij viltig aanvoelt ook zo "aaibaar".
De dennenvoetzwam is echter een gevaarlijke parasiet, met een voorkeur voor levende sparren. Als deze sluipmoordenaar verschijnt is het lot van zijn gastheer al beslist: hij zal het loodje leggen.
Tijdens de groei zie je steeds veranderende kleuren.

De hanenkam, of cantharel, komt tegenwoordig veel minder voor dan in het verleden. Waarschijnlijk door overmatig verzamelen, want het is een geliefde paddenstoel door zijn pepersmaak en lange houdbaarheid. Om die reden staat hij tegenwoordig ook op de Rode Lijst als kwetsbaar. Op de zandgronden is hij nog vrij algemeen. Deze vond ik een loofbos, maar je vindt ‘m ook in dennenbossen.

De naam hanenkam is te danken aan zijn uiterlijk. De kleur van de grillige en trechtervormig gevormde hoed varieert van wittig tot dooiergeel en zelfs oranje. Ook opvallend zijn de lamellen aan de onderkant, die anders dan bij de meeste paddenstoelen doorlopen tot op de steel.

Dit is de geschubde inktzwam. Aan de vorm van de hoed, verkleuring en de zwarte randjes is te zien dat hij al aan het "aftakelen" is. Het is een algemeen voorkomende soort.
De naam inktzwam komt nog uit de tijd dat er met een ganzenveer geschreven werd en het zwarte goedje, na een bepaalde behandeling met bijvoorbeeld kruidnagels, als inkt gebruikt werd.

De grote kale inktzwam komt meestal voor in groepjes op stronken van loofbomen, op wortels of houtsnippers.
De kleur is lichtgrijs of lichtbruin. Jonge zwammen hebben een eivormige hoed, later gaat deze klokvormig open. De dicht bijeen staande lamellen van deze plaatjeszwam worden al na enkele dagen rijping zwart. Daarna krullen de hoedranden en veranderen de miljoenen sporen in een papperige zwarte massa.

Boomstronken die na kap in de bodem achterblijven, vormen de start voor veel schimmels. Veel daarvan kunnen zich alleen vestigen omdat het hout al dood is. Een enkele soort, zoals deze dennemoorder, is echter flexibeler. Deze soort kan een stronk als "uitvalsbasis" gebruiken om van daaruit naburige gezonde bomen te koloniseren. In levende dennen blijft zo’n "infectie" in eerste instantie beperkt tot de wortels, maar ze zullen uiteindelijk wel volledig verwoest worden. Hij is om die reden dan ook niet erg geliefd in de bosbouw.

Bijzonder om te weten is, dat er weer een zwam is die dat teniet kan doen, namelijk de Dennenharszwam of Kaarsvetzwam. Als de stronken worden geënt met een sporenpreparaat van deze zwam, valt er voor de dennemoorder niks meer te halen en verdwijnt hij vanzelf...... Een mooi biologisch bestrijdingsmiddel.

Ik hoorde onlangs iemand zeggen dat er zo weinig paddenstoelen zouden zijn. Daar heb ik eerlijk gezegd nog niet zo veel van gemerkt. Ik denk dat 't ook een kwestie van kijken is. Zo kwam ik uit bij deze groep "verborgen" vilten slijmkoppen in een slootje langs de weg, waar waarschijnlijk 99% aan voorbij is gelopen.

De stuifzwam is een paddenstoel uit de familie van de buikzwammen. De eerste twee zijn zwartwordende stuifzwammen en het stelletje daaronder is de parelstuifzwam.
Voordat de parelstuifzwam sporen vormt, verschijnt ie eerst in zuiver witte vorm en is hij bezet met duizenden kleine "pareltjes". Hier dankt hij zijn naam aan. Wanneer deze buikzwam rijp is komen de sporen vrij uit een centrale opening aan de bovenkant van het vruchtlichaam. Dat gebeurt als er bijvoorbeeld een dikke regendruppel op zijn bolle buik valt, of een mens of dier moet er boven op gaan staan. Naarmate de zwam ouder wordt wordt ie wat bruiner. Hij komt in de zomer en herfst voor op humusrijke grond in loof- en naaldbossen en is in Nederland en België een zeer algemeen voorkomende soort.

Ik heb dit jaar tal van mooie paddenstoelen gezien, maar deze staat toch met glans bovenaan.
Deze prachtige oranje bekerzwam zag ik al van grote afstand. Eerst dacht ik aan mandarijnenschillen, maar dichterbij gekomen leek hij net een roos. Hij kan meerdere vormen aannemen en lijkt wel van was.

Het is een zakjeszwam. Deze soort dankt zijn naam aan de karakteristieke sporenzakjes die te vinden zijn in het oppervlak aan de binnenkant. Je vindt ze met name in het zuiden en oosten van ons land bij “verstoorde” zanderige bodems. Deze vond ik bij de stronk van een begin dit jaar omgehakte beuk. Hier vond ik enige tijd geleden ook al de reuzenzwam, die ik in de vorige blog heb staan.
Omdat de buitenzijde lichtgeel tot witachtig is, vond ik het verstandiger om het bovenaanzicht te fotograferen. Zo komt ie beter tot zijn recht.

Herfst 2014.......Paddenstoelentijd deel 1: Van alles wat

Vorig jaar rond deze tijd plaatste ik ook al een blog met paddenstoelen. Het is tenslotte herfst....
Hoewel je het hele jaar door paddenstoelen kunt vinden, is de herfst natuurlijk bij uitstek de periode om paddenstoelen te zien. Dit jaar waren ze al héél vroeg. Begin augustus zag je ze al meer dan normaal verschijnen, met als gevolg dat het nu op dit moment voor mijn gevoel allemaal wat minder is. Dat geldt, zo valt me op, zeker voor de vliegenzwam. Terwijl je er vorig jaar bijna over struikelde, is dat dit jaar heel wat minder, maar de tijd komt waarschijnlijk nog. Het heeft natuurlijk vooral met de vochtigheid te maken.

Desondanks heb ik er tijdens mijn uitjes genoeg gefotografeerd, om er een paar blogs aan te kunnen wijden. Vandaag paddenstoelentijd deel 1 en over een paar dagen volgt paddenstoelentijd deel 2.

Er zijn heel wat verschillende koraalzwammen. De koraalzwam is een schimmel die behoort tot de steeltjeszwammen. Het vruchtlichaam is meervoudig vertakt en doet denken aan koraal.
Ik vermoed dat dit de rechte koraalzwam is, maar weet het niet zeker. Hij wordt nogal eens verwisseld met de zeldzamere naaldboskoraalzwam, maar die tref je vooral aan op voedselarme grond in naaldbossen in het strooisel. Deze rechte koraalzwam is vrij algemeen en ik vond hem halverwege augustus, op een hoger gelegen, voedselrijke plekje, onder een aantal eikenbomen bij de Waerbrookskoel in Ell..

De waslakzwam is gemakkelijk te herkennen. Hij groeit op stammen en stronken van oude loofbomen (beuk, eik) en lijkt wat op de harslakzwam, die ook o.a. een duidelijke wittige groeirand heeft, maar bij de waslakzwam kun je de gladde, glanzende, licht-tot donkerrode bovenkant niet indrukken. Daaronder zit een gele harslaag, die ontvlamt als je er een aansteker of een lucifer bij zou houden. Beter is het om hem een beetje nat te maken en op te wrijven. Hij gaat op die plek dan nog meer glanzen.

  

Deze jonge reuzenzwam is hier een prachtig exemplaar, maar zal straks minder mooi bruin verkleuren.
Zoals de naam al aangeeft, kan deze zwam heel groot worden. Als hij volledig is uitgegroeid, staan de ronde platte hoeden mooi in het rond en kunnen samen wel een meter in doorsnede bereiken. De paddenstoel heeft een sterke voorkeur voor beukenbomen en daar vond ik hem dan ook, maar dan wel op een omgehakte boom. Niet alleen op de stronk, maar ook op de aangetaste wortels, want daar breidt het zogenaamde mycelium zich namelijk vooral uit. De zwam kan zowel verschijnen op een levende boom (is dan parasiet), als op dood organisch materiaal en wordt dan saprofyt genoemd.

Hoewel de zwavelzwam voor met name ernstig verzwakte bomen de doodsteek betekent, is het een prachtige zwam om te zien. Deze vond ik wel heel bijzonder, want in tegenstelling tot de meestal geel/oranje kleur van de zwam, was deze wit/rossig. Zo heb ik ze nog niet eerder gezien. Vooral in het beginstadium van hun ontwikkeling hebben de hoeden echter allerlei gradaties van witte, gele en oranje kleuren met overgangen daartussen. In een later stadium verdwijnen de felle kleuren. Oude exemplaren worden uiteindelijk zelfs wit en zijn dan brokkelig als geitenkaas. Het formaat van deze zwam is af te lezen aan de eikenblaadjes.

 

De grote stinkzwam is toch een wel heel bijzondere paddenstoel. Het is niet zo vreemd dat de Latijnse naam "Phallus impudicus" is, want dat betekent "schaamteloze penis". Aan de top van de hoed zit zelfs, als een soort plasgaatje, een kleine opening. Het schijnt dat in de preutse Victoriaanse tijd, de dames deze paddenstoel uit hun tuinen lieten verwijderen…
Ook de Nederlandse naam is voor de hand liggend, want hij stinkt. Iedereen heeft in het bos wel eens een weeïge sterke geur geroken. Als je je neus dan naloopt, kom je meestal bij hem uit.
De hoed is in het begin bedekt met een kleverige donkergroene laag. Deze laag wordt opgelikt door vliegen en kevers, die op de aasgeur afkomen. Zo zorgen ze voor de verspreiding van de sporen. Wanneer de laag opgegeten is, zie je de witte tot lichtgele hoed met zijn typisch honingraatpatroon. Na enige tijd hangen de eerst zo trotse stoere binken er maar slapjes bij, alsof ze zich schamen voor hun uitbundig gedrag……

Het gewoon elfenbankje is een eenjarige, zeer algemene paddenstoel, die het hele jaar door op stronken en takken van vooral loofbomen te zien is. Het is dus een winterharde soort. Het gewoon elfenbankje groeit dakpansgewijs in groepjes en heeft een waaier- tot rozetvormige vorm met een witte rand. Het is mij niet duidelijk wat dat witte goedje is. Ik denk aan sporenpoeder, maar ik weet het niet zeker. Géén sneeuw in elk geval. Het bijzondere van deze paddenstoel (vind ik), is dat die wit, beige, okergeel, groen, oranje, (rood)bruin, blauw, grijs en zelfs zwart van kleur kan zijn. Het is maar wat je gewoon noemt.

De boom met de mooiste gekleurde bladeren in de herfst, is ongetwijfeld de Amerikaanse eik. Schitterend, maar ook een boom die zich eigenlijk niet thuis voelt in ons klimaat. Dat is ook wel merkbaar, want hij wordt niet echt oud, omdat hij zo gevoelig is voor ziektes en schimmels.
De eikhaas draagt zijn naam, want dat is een zwam die je vooral aan de voet van levende eiken en op stobben aan treft. Bundels van de eikhaas kunnen wel een diameter van een halve meter bereiken.
De naam haas heeft overigens niets met onze snelle viervoeter te maken, maar is afgeleid van het middel- nederduits woord 'haso' of 'haza', dat "grijs" of "grauw" betekent.

Hoewel het lijkt of de vliegenzwam zich wat later laat zien dan vorig jaar, zal deze rode paddenstoel met zijn witte stippen waarschijnlijk toch weer het meest gefotografeerde herfstobject worden.
Ik heb er vorig jaar al een paar geplaatst, maar wil nu ook niet achterblijven.

De Vliegenzwam (Amanita muscaria) behoort tot de amanieten. Amanieten zijn giftige paddenstoelen, waaronder enkele zeer giftigen zoals de Groene- en Kleverige knolamaniet. Ook de vliegenzwam is giftig.
Je zult bij gebruik ervan niet dood gaan , maar zult er wel behoorlijk ziek van worden. Het Latijnse Muscaria is de naam van het gif, dat vooral in het rode vlies van de hoed zit. Het is afgeleid van het Latijnse woord voor vlieg: musca. In de tijd dat er nog geen vliegenstrips en chemische bestrijdingsmiddelen waren, werd dat rode velletje ( en niét de gele velumresten zoals je vaak kunt lezen), vermengd met wat melk en eventueel nog wat suiker, vaak gebruikt om vliegen te verdelgen. Als die daarvan snoepten, werden ze namelijk door het gif gedood.

Als je bovenstaande foto ziet, denk je misschien niet meteen aan een vliegenzwam, want hier ontbreken de zo bekende witte stippen......Toch is het 'm.

Die witte stippen zijn overblijfselen van het vlies, dat de paddenstoel eerst omhulde. Op de bovenste 6 foto's zie je de verschillende groeistadia. Door het groeien van de paddenstoel breekt het vlies en dat blijft dan in kleine stukjes op de hoed achter. Aangezien deze restantjes los liggen, kunnen ze bij een flinke regenbui gemakkelijk van de hoed afspoelen. Hierdoor kom je dus ook vliegenzwammen tegen zonder witte stippen.
Weer een raadsel opgelost......

  

Uiteindelijk blijft van al dat moois in de natuur weinig meer over. Ook voor de eens zo mooie Vliegenzwam, maar ook dat hoort er bij.............

Mocht ik je interesse voor paddenstoelen hebben gewekt, dan heb ik nog een tweede deel voor je.

Schapen begrazen Smeetshof

Door een bericht op de site van de Ecologische Werkgroep Weert-Zuid, werd ik geattendeerd op een mededeling van Natuurpunt Bocholt en de Belgische krant "Het belang van Limburg" :

 700 schapen te voet naar natuurgebied Smeetshof.
Bocholt - "Herder Johan leidt op zaterdag 18 oktober samen met zijn zoon een kudde schapen vanuit Wijshagen naar het Smeetshof. Dat onder begeleiding van schapencolly´s en enkele vrijwilligers. De route loopt meestal over rustige veldwegen en kruist, onder politietoezicht, de Meeuwerweg, Peerderbaan en Bocholterweg richting de brug van Beek. In de late namiddag arriveert de kudde aan de Napoleonsdijk".

Aldus "het Belang van Limburg".
Voor mij aanleiding om naar de aankomst op 18 oktober te gaan, want 700 schapen over de weg en de aankomst, dat is toch zeker de moeite van het bekijken waard. En zeker op zo'n prachtige dag.

De kudde bevindt zich het grootste deel van het jaar op het militair domein in Houthalen-Helchteren (de Sonnisheide ) voor de instandhouding van de heideterreinen. Om het evenwicht tussen de verschillende (soms zeldzame)planten- en dierensoorten op dit uitgestrekte domein te bewaren, wil en kan men in de winter de hei echter niet laten begrazen. Men laat de hei als het ware "tot rust" komen.

Vandaar dat er naar een nieuw natuurgebied is gezocht voor de begrazing. De keuze is dus gevallen op de Smeetshof. Hiervoor moesten de dieren echter een afstand van ruim 30 km moeten afleggen. Het transport met wagens zou twee dagen kosten, vandaar de keuze om via binnenwegen met de schapen naar het gebied in Bocholt te lópen. De kudde is donderdag al vertrokken en legde elke dag ongeveer 10 km. af.

Ze verblijven bijna een maand op de Smeetshof om het gras en boomopslag vakkundig te kortwieken, dus je hebt nog even de tijd voor een bezoekje.

De schapen zijn Lovenaars; een ras verkregen uit een kruisingsprogramma, dat in 1979 op de proefhoeve van K.U. Leuven werd opgestart. Het is een kruising tussen het Belgisch Melkschaap en het Suffolk-schaap.
Zo kreeg de Lovenaar het beste van de twee: een sterk lijf met stevig pootwerk om moeilijk terrein aan te kunnen, maar ook een hoge vruchtbaarheid, de zelfredzaamheid bij het lammeren, uitstekend vlees en een goede melkproductie.

Oorspronkelijk was het schaap bedoeld als deel van een mogelijk antwoord op de boterberg en melkplas in de jaren 80; de runderstapel moest afnemen en de Lovenaar zou het vleestekort kunnen compenseren. Toen dat probleem opgelost was door het nieuwe landbouwbeleid en een veranderende markt, was het schaap in feite overbodig, maar heeft Johan Schouteden het fokprogramma overgenomen, omdat de Lovenaar een ideaal schaap was voor zijn doeleinden (het fokken van slachtlammeren met een uitzonderlijke vleeskwaliteit).

Schapen worden meestal niet bij de grote grazers gerekend. Ten onrechte naar mijn mening, want ze weten wel raad met een gebied; deze 700 schapen begrazen namelijk gemiddeld per dag 1 ha. Ze eten eerst het jonge malse gras en de planten die ze lekker vinden. Ze grazen het gras heel kort, zodat door de verschraling een dichter, steviger en bloemrijker grasland ontstaat, dat weer een geschikt biotoop vormt voor bijvoorbeeld leeuwerik, kwartel, patrijs en kievit.
Pas daarna beginnen ze aan de wat minder smakelijke planten, de jong uitgeschoten boompjes en struiken, waardoor ze de altijd dreigende verbossing een halt toeroepen.

Dit is niet wat men met de kleine groep taurossen, in het Nederlands deel van Kempen~Broek, zou klaar spelen. Hun manier van grazen is namelijk heel anders en kan in kwetsbare gebieden zelfs schadelijk zijn. Het zal toch ook niet de bedoeling zijn, dat de taurossen (zoals nu trouwens wel gebeurt), alleen maar grazen op de "gewone" weilanden (dat kunnen "gewone" koeien namelijk ook), maar dat ze ingezet worden in de ruigere gebieden, die voor andere grazers moeilijk toegankelijk zijn.

Door alleen de begrazing met galloways en door machinaal maaien, kan men momenteel Smeetshof niet op orde krijgen. Vandaar dat de keuze gevallen is op deze 700 schapen. Zo snijdt het mes aan 2 kanten: Natuurpunt Bocholt hoopt nog meer diversiteit te creëren en de herder is met zijn kudde weer een tijd "onder de pannen". In de toekomst zal uit kostenoverweging helaas weer machinaal gemaaid moeten worden, hoewel dat niet zo milieu- en natuurvriendelijk is. Helaas.

Wat machinaal maaien teweeg brengt, is bijvoorbeeld nu goed te zien op de Kettingdijk. Omdat men te lang gewacht heeft met ingrijpen, is het grasland en het broekbos, door toedoen van de bever, via de afwateringsslootjes en -sloten "overstroomd" door het vervuilde en voedselrijke water van de Lossing en is men aan de slag moeten gaan met zwaar materieel, omdat men er op een andere manier niet kon op komen.

Ik vrees dat door deze activiteiten dat gedeelte van de Kettingdijk een terugslag heeft gekregen van ettelijke jaren. Ik ben benieuwd hoe het er volgend voorjaar bij zal liggen en of we nog de rijke flora zullen aantreffen, die we er eerder zagen.

Slachtoffertjes door de inzet van zwaar materieel

Het is niet alleen een mogelijke ramp voor de flora, maar door deze activiteiten krijgen kleine bodemdieren zoals de talloze insecten,amfibieën en knaagdiertjes ook niet voldoende de tijd om te ontsnappen. Bij begrazing door bijvoorbeeld schapen, zouden ze daar wel ruimschoots de tijd voor hebben. Het lijkt me wel duidelijk dat voorlopig op de Kettingdijk van een biologisch evenwicht geen sprake (meer) is.

Ik vraag me af waarom Ark/Natuurmonumenten trouwens niet heeft gekozen voor de begrazing van dat grasland met schapen. Het beperkt aantal taurossen kan niet wat 700 schapen in enkele dagen voor elkaar krijgen. Een gemiste kans in mijn ogen.