Stoepplantjes

Elke maandag krijg ik stipt om 9:00 uur per mail de Nieuwsbrief van Nature Today.
“Nature Today”, (tot 2015 nog “Natuurbericht” genoemd), houdt je via een nieuwsbrief  op de hoogte van de actuele gebeurtenissen in de natuur in Nederland. En soms ook daarbuiten. En voor wie meer wil, kan in  de gratis te downloaden Nature Today app zelfs iedere dag via "Ontdek" –> "Natuur" een snel inkijkje krijgen welke vogels, zoogdieren, planten, vlinders en libellen je op die dag tegen kan komen. 

Wat altijd interessant is om te lezen, is hun wekelijks onderwerp: “STOEPPLANTJE VAN DE WEEK” 

Als je op onderstaande foto's klikt, kom je op de site van Nature Today met daar goede informatie over het betreffende plantje.

Madeliefje

Het Stoepplantjesproject is een initiatief van de Leidse Hortus Botanicus. Hiermee willen ze onderzoeken welke planten er op en langs de stoep groeien en waarom net daar.  

Heel veel mensen hebben geen oog voor de wilde plantjes om ons heen en zeker als ze tussen tegels en in hoekjes groeien, worden ze als onkruid bestempeld en bestreden... Er is sprake van een vorm van  "plantenblindheid". Sinds 2016 spuiten gemeentes echter geen gif meer en is er steeds meer ‘onkruid’ tussen de stoeptegels te vinden. Vies en lelijk? Soms wel, maar heel vaak ook niet, want ze zijn als je de moeite neemt ze eens te bekijken, vaak verrassend mooi.

Gewone melkdistel

Het meestal ongewenste grut verdient dan ook de nodige credits, aldus de Hortus: “Hoewel je het niet zou verwachten, zijn stoepplantjes namelijk goed voor de biodiversiteit in dorp of stad, ze nemen CO2 op en geven zuurstof af, zorgen voor verkoeling, houden fijnstof vast en zorgen ervoor dat water sneller wegloopt als het regent, omdat ze de grond luchtig houden. “

Herderstasje

Om een mentaliteitsverandering op gang te brengen en de bescheiden plantjes in kaart te brengen, wil de Leidse Hortus dit samen met zoveel mogelijk mensen in heel Nederland doen en deelt dus sinds vorig jaar het stoepplantjesnieuws ook via de sociale media zoals facebook, de website Stoepplantjes.nl én sinds augustus 2021 zijn ze dus ook te vinden in de wekelijkse Nieuwsbrief van Nature Today, waar ze één plantje uitgebreid toelichten.

Klein kruiskruid

Op hun site kun je nog een fraaie poster downloaden met 52 plantjes die hier algemeen voorkomen. Eén per week dus. Wil je actief deelnemen aan het project, dan kun je met behulp van onder andere de poster uitzoeken welk plantje het is en op hun website invoeren welke je waar hebt gevonden. Je kunt heel makkelijk meedoen en je hoeft echt geen tuin te hebben. Maak gewoon eens een wandelingetje in je omgeving en ongetwijfeld vind je meerdere soorten.

Kleine veldkers

Een korte wandeling van ongeveer 100 meter in de omgeving van mijn appartement  leverde 12 waarnemingen op. De foto's ervan vind je op deze post. Als je er (zoals ik in het begin van de post al schreef) op klikt, kom je op de site van Nature Today met daar goede informatie over het betreffende plantje.

Klimop-ereprijs

Deze week wordt in de nieuwsbrief het Klimopereprijs (Veronica hederifolia) genoemd. De foto die ik van dit plantje heb kunnen nemen, is helaas nog zonder de onopvallende maar oh zo mooie bloempjes.
.
Jammer genoeg vinden de meeste mensen het erg slordig staan, al dat “onkruid” , dat zomaar ineens tevoorschijn komt en bijna niet weg te krijgen is. Het zijn  nl. echte "die hards". Omdat “onkruid” zo negatief klinkt, heeft de Hortus het neutralere woord “stoepplantje” geïntroduceerd. Waar ze hinderlijk zijn, bijvoorbeeld op je mooi aangelegd pad in je tuin of op je oprit, is het natuurlijk geen probleem als ze worden weggewied, maar staan ze niet in de weg, laat ze dan gewoon staan.

Harig knopkruid

Hoe vaak lopen we niet achteloos langs die stoepplantjes? Planten op je eigen stoep en in je eigen buurt, we gaan er aan voorbij en stappen er overheen of op zonder dat we ze zelfs opmerken. Hoewel ze een onopvallend bestaan leiden, helpen ze echter mee de stad te verkoelen en dragen ze bij aan de biodiversiteit. Hoogste tijd dus om eens nader kennis te maken met deze taaie rakkers.

Paarse dovenetel

Juist omdat ze spontaan gekomen zijn, zijn stoepplantjes duurzaam. Ze zijn met weinig tevreden, kunnen goed tegen het stadsklimaat, blijven ondanks alles groeien en bloeien. Ze kunnen goed tegen zowel veel regen als grote droogte en hitte of vorst en meestal zijn ze ook goed bestand tegen ongedierte. Vogels, vlinders, bijen en andere insecten zijn er dol op; ze bieden voedsel en een schuilplaats aan bestuivers en andere insecten en nestmateriaal en zaadjes voor vogels.

Vogelmuur

Vroegeling

Schijfkamille

Gehoornde klaverzuring

De Gehoornde klaverzuring is een plantje dat je  jaarrond in de stedelijke omgeving aantreft. Deze overlever is een echte stadsplant aan het worden. Soms zelfs tot bij je voordeur zie je de soort groeien tussen de stoeptegels of tussen stenen in je tuin. En als je hem hebt, ben je hem nog niet 1-2-3 kwijt, want het is een taaie rakker!. De plant is klein, kruipend en heeft groene bladeren, die echter ook vaak bruin tot paars gekleurd zijn. De plant bloeit van mei tot oktober, dus heeft nu in maart nog geen bloemen. 

Bloempjes van de Gehoornde klaverzuring. Foto  is van september 2021

De gele bloemen zijn toch prachtig om te zien en bestaan zoals je ziet  uit vijf kroonbladen. Die zijn 4–7 mm groot. Doodzonde eigenlijk als je zoiets moois verwijdert, maar het plantje staat vaak op een ongewenste plek en wordt dus zonder pardon weggehaald. De kans is groot dat ie dan toch weer iets verderop opduikt. Als je 'm eenmaal hebt, ben je hem nog niet kwijt.

Gehoornde klaverzuring met meerdere  doosvruchten.

De zaden groeien in een doosvrucht, die als een hoorntje op een steel omhoog staat en waarvan er gaandeweg de bloei talloze worden gevormd. Als de zaadjes rijp zijn worden ze bij de minste beroering verschillende kanten opgeschoten. Een regendruppel is al genoeg..... Als je wil voorkomen dat ie gaat woekeren, moet je ze dus niet tot zaadvorming laten komen. 

Herfst 2021.......Paddenstoelentijd deel 5: Van alles wat

Hoewel je nu nog steeds paddenstoelen kunt vinden (zie post "paddenstoelen in de winter") zit het seizoen er voor mij op. Dus dit wordt de laatste post over paddenstoelen van dit jaar.
In de 4 posts van dit jaar heb ik jullie weer een aantal bijzondere soorten laten zien, maar ik merk dat het moeilijker wordt om met nieuwe, opvallende en zo mogelijk zeldzame exemplaren te komen, die ik nog niet eerder getoond heb. Dit is tenslotte al mijn 58e !!!! post over paddenstoelen. Posts waarin ik al over veel soorten iets verteld heb. Ik schat zo om en nabij de 350, maar het kunnen er ook zomaar meer zijn.

Omdat ik alle foto's per bezocht gebied bewaar, heb ik voor dit jaar alleen al ca. 600 foto's verzameld, waaronder uiteraard de nodige dubbele. Ook echter onbekende soorten als het kleine Dofpaars wolschijfje, de Elzenweerschijnzwam, de Kogelhoutskoolzwam en het teleomorf (het perfect of geslachtelijk) stadium van het Gewoon Meniezwammetje. Dit stadium is vrij zeldzaam en had ik nog niet eerder gevonden. En wat te denken van het superkleine Langstelig kroeskopje! Je kunt deze verderop zien. Je kunt ook alle foto's (als je zin en tijd hebt) eens bekijken op mijn site op Flickr. Dan wel even HIER klikken.

Ik sluit het jaar 2021 nu af met foto's van de hierboven genoemde soorten en nog enkele andere
en wens jullie tot slot nog FIJNE FEESTDAGEN en een GEZOND en FOTOGENIEK 2022 toe...

Dennenvlamhoed

Dofpaars wolschijfje

Elzenweerschijnzwam

onderkant van de Elzenweerschijnzwam

Gewone hertenzwam

Gewone viltinktzwam met ozonium (luchtmycelium)

Gewoon elfenbankje

Gewoon meniezwammetje in anamorf = imperfect/ ongeslachtelijk stadium

Gewoon meniezwammetje in teleomorf = perfect/ geslachtelijk stadium

Grijze slanke amaniet met schede- en velumresten

Groene schelpzwam na een regenbuitje

Groot exemplaar van de Kogelhoutskoolzwam

Een prachtige Populierleemhoed

Okergele gordijnzwam

Narcisridderzwam

Piepkleine Langstelig kroeskopjes op een berkenblaadje

Herfst 2021.......Paddenstoelentijd deel 4: Van alles wat

Ik hoef niet uit te leggen dat een bosbrand dramatische gevolgen heeft voor onze flora en fauna. Toch zijn er soorten paddenstoelen die hiervan profiteren. Deze groep wordt gemakshalve aangeduid als Brandplekpaddenstoelen (Veerkamp, 1998). Je vindt ze alleen nadat de bodem sterk verhit is en de achterblijvende aslaag voldoende dik is. 

Rondsporig pekzwammetje

Er zijn 48 soorten bekend. Dan moet je bijvoorbeeld denken aan soorten als de Oliebollenzwam of Koffievuurtjeszwam (de meest bekende), de Brandplekbundelzwam, het Oranjerood houtskoolbekertje, het Brandplekspikkelschijfje, de Brandplekviltinktzwam.Dit is het RONDSPORIG PEKZWAMMETJE (Lyophyllum anthracophilum). Deze soorten vallen nagenoeg allemaal (96%) in de Rode Lijst categorieën: 'verdwenen', 'ernstig bedreigd', 'bedreigd' en 'kwetsbaar'. Slechts drie soorten staan niet op de Rode Lijst. De status van het Rondsporig pekzwammetje is: zeldzaam.

Dat kwetsbare heeft ook een reden. De afname van het aantal brandplekken sinds de jaren 70 van de vorige eeuw is een van de belangrijkste redenen. Ook brand in de natuurgebieden is nagenoeg uitgebannen. Voorheen was het in brand steken van snoeihout en takken heel gewoon. Tegenwoordig is het verbranden van hout in de open lucht in de ban gedaan en is er een ontheffing voor nodig. Alleen door onachtzaamheid van mensen en door blikseminslag zullen bosbranden ook in Nederland altijd blijven voorkomen, zodat mycologen af en toe toch kunnen genieten van lokale "explosies" van brandplekpaddenstoelen, want kort na een brand schieten ze als "paddenstoelen uit de grond"...... dat was bijvoorbeeld het geval na de grote brand in het Meinweggebied in april 2020. 

Het is echter een duizendste tref, dat ik bij een kleine zandverstuiving in de Tungeler wallen dit Rondsporig pekzwammetje ontdekte op de oude resten van een illegaal gestookt kampvuurtje.

De tamelijk kleine vruchtlichamen van het Rondsporig pekzwammetje zijn geheel bruingrijs, waarbij de lamellen wat lichter zijn gekleurd dan hoed en steel. Smaak en geur zijn melig. Er zijn 3 soorten pekzwammetjes: het Rondsporig-, het Gladsporig- en Knobbelsporig pekzwammetje. Niet zelden groeien de soorten door elkaar op één brandplek Voor een zeker onderscheid is het bekijken van de sporen m.b.v. een microscoop dan ook noodzakelijk. Die van het Rondsporig zijn rond en glad en hebben een een diameter van 4,5-6,5 μm. Eén μm, mu of micron = 1 duizendste deel van een millimeter, oftewel 0,001 mm.

Ik ben niet bekend met dit soort onderzoeken en heb het microscopisch onderzoek door een goede bekende laten doen, waarmee werd bevestigd dat het inderdaad dit zwammetje is. Ik wil vanaf deze plaats Gerard D. nogmaals bedanken voor dit onderzoek.  

Gele trilzwam

Nu de bomen hun blad verliezen of al hebben verloren, is de kans graat dat je de meestal kleine, maar opvallende GELE TRILZWAM (Tremella mesenterica)op een tak vindt. Opvallend vanwege de kleur. Verkijk je niet aan de foto, want ze zijn echt klein (1 tot 5 cm). Het vruchtlichaam van deze zwam, waar ik al eerder over schreef, is vaker meer oranje dan geel en bestaat uit een propje van gelatineuse, slappe hersenachtige geplooide "lobben", die er vochtig uit zien, glad aanvoelen en als je er zachtjes in knijpt verrassend veerkrachtig zijn.

Opgezwollen trilzwammen strooien kwistig met hun sporen als de vruchtlichamen trillen! Als er tegenaan wordt geduwd, of als de tak beweegt door bijvoorbeeld de wind, gaat die namelijk wat schommelen/trillen. Alsof het een plumpuddinkje is. Vandaar de naam trilzwam.

Trilzwammen worden bleek en verschrompelen bij het ouder worden en bij droogte, om na een regenbui weer op te zwellen en de oorspronkelijke kleur en vorm weer terug te krijgen. Ze kunnen met gemak een vorstperiode overleven. 

Stekeltrilzwam

Dit jaar vond ik nog 2 andere soorten trilzwammen. Een daarvan was de STEKELTRILZWAM (Pseudohydnum gelatinosum), ook wel IJszwam genoemd. In 2018 schreef ik een stukje over de Stekelzwam, maar de gelatineuse trilzwam die je hier ziet, is dus van een heel andere orde.

Ik vond deze bij het voormalig Ambonezenkamp in de Tungeler wallen. Je kunt ze op voedselarme zandgrond in gemengde bossen en naaldbossen (den of spar) vinden op sterk vermolmde stronken en stammen. Door het geleiachtige, viltige vruchtlichaam en de witte tot gelige zachte stekels aan de onderzijde is deze goed herkenbaar.

Ze zijn zachtglanzend en soms bijna doorschijnend. Zeker als ze nat zijn. Trilzwammen zijn altijd mooi om te zien, maar deze Stekeltrilzwam vind ik toch veruit de mooiste. Vooral vanwege de onderkant.

De andere trilzwammen hebben namelijk geen stekels, maar deze soort wel en is daardoor best wel uniek te noemen. In het begin is het vrij stevig en buigzaam, maar het wordt met het verouderen ietwat kleverig en voelt glibberig wat aan als een kwal. Hoewel ik het me niet kan voorstellen, kan deze soort rauw gegeten kunnen worden in bijvoorbeeld een paddenstoelensalade. Ik zou zeggen: "blijf er van af en laat anderen er ook van genieten"...........  

Zwarte trilzwam

Vorige week vond ik in de tuin van het milieucentrum deze ZWARTE TRILZWAM (Exidia nigricans). Ondanks de toenemende kou zal die voorlopig niet bevriezen. Het is alsof er een natuurlijk antivries in zit. 

Zelfs vele weken van sneeuw en strenge vorst kan deze zwam overleven. Een trilzwam kun je dan ook het hele jaar vinden. 

Gewoon vuurzwammetje

Het GEWOON VUURZWAMMETJE (Hygrocybe miniata) hoort bij de familie Hygrophoraceae, oftewel de wasplaten. Wasplaten stellen hoge eisen aan hun standplaats. Over het algemeen moet de grond voedselarm zijn en langdurig ongestoord. Er wordt wel eens gezegd dat "wat orchideeën zijn onder de planten, zijn wasplaten onder de paddenstoelen, ". Een zo’n mooi opvallend wasplaatje is dus dit Gewoon vuurzwammetje. Eigenlijk vreemd dat het “gewoon” wordt genoemd, want zeg nou zelf, dit is toch schitterend. Door het woord "gewoon" lijkt het of dit zwammetje niet interessant is, maar het wordt hier eigenlijk gebruikt om aan te geven dat het een algemeen voorkomende soort is.

Het onderscheidt zich van de andere wasplaatjes door de fijne gelijk gekleurde schubjes op de hoed. Het oppervlak is droog. De oranjerode hoed is gelig aan de rand en aanvankelijk bolvormig, later uitgespreid. De lamellen staan ver uiteen en zijn prachtig roodoranje met een gele snede en breed aangehecht. De steel heeft dezelfde kleur als de hoed en is glad.

Het wordt nogal eens verwisseld met het Broos vuurzwammetje. Ze zijn in het veld en zeker op foto's zeer lastig te onderscheiden soorten, maar het Broos vuurzwammetje staat bekend als een vroege soort. Het Gewoon vuurzwammetje verschijnt pas in september en heeft een piek in oktober. Dat was hier het geval, dus ik mag aannemen dat ik met het Gewoon vuurzwammetje wel goed zit.  

Groene berkenrussula

In de post  "Herfst 2020-Paddenstoelentijd deel 3" heb ik al een en ander verteld over russula's, maar daar zat deze Groene berkenrussula nog niet bij.  De GROENE BERKENRUSSULA (Russula aeruginea), ook bekend als de Grasgroene russula, de Plakkerige groene russula of de Groene russula, is een eetbare Russula-paddenstoel. Hoewel ik hem dit jaar voor het eerst zag, is het naar het schijnt een algemeen voorkomende soort. Zoals alle russula’s is ook de Groene berkenrussula een mycorrhizapaddenstoel. Mycorrhiza is een samenlevingsvorm van schimmels en planten via de wortels. Mycorrhiza. betekent letterlijk: schimmelwortel. De schimmel gaat een “mutualistische” symbiose aan met de buitenkant van boomwortels. Mutualisme is een samenwerkingsverband, waarbij zowel de plant als de schimmel voordeel hebben. Schimmels absorberen bijvoorbeeld mineralen uit de bodem, die ze vervolgens afstaan aan een plant. In ruil daarvoor krijgen ze suikers terug voor hun eigen voeding.

De belangrijkste partner van de Groene berkenrussula is dus, zoals de naam al aangeeft, de berk, hoewel hij in zeldzame gevallen ook kan groeien bij bijvoorbeeld (fijn)sparren, dennen en lariksen. De soort is gevoelig door bemesting of kalktoevoeging, waardoor hij van een standplaats kan verdwijnen. De hoed van de paddenstoel is aan de bovenkant bleek grasgroen, grijsgroen of lichtgrijs en plakkerig. Bij oudere exemplaren is het centrum van de hoed donkerder dan de rand. In jonge toestand is de hoed bolvormig, om zich later uit te spreiden. Daarbij ontstaat er meestal een indeuking in het midden. Aan de rand van de hoed zijn bij grote exemplaren (5 tot 12 cm diameter) groeven te zien.

De dicht op elkaar zittende plaatjes zijn gebroken wit. Bij veroudering krijgen zowel de plaatjes als de hoedrand dikwijls roestkleurige vlekjes. De steel is wit, glad en 4 tot 8 cm lang. De paddenstoel heeft nauwelijks geur. Je kunt hem van juni tot oktober aantreffen aan bosranden, langs bospaden, in laanbermen en in beschaduwde parken en tuinen, meestal bij loofbomen. 

Geelbruine spleetvezelkop

De naam GEELBRUINE SPLEETVEZELKOP (Inocybe rimosa) heeft betrekking op het feit dat de hoedhuid tussen de radiaal lopende vezels gaat splijten bij het ouder worden. Deze Geelbruine spleetvezelkop is een van de variabelste wat betreft kleur, hoedvorm en grootte. De okergele, geelbruine tot donkerbruine hoed is 3 tot 7 cm breed en heeft een straalsgewijze, vezelige structuur.

Omdat hij moeilijk te onderscheiden is van andere vezelkoppen, vind je hem op Waarneming.nl meestal vermeld als "Geelbruine spleetvezelkop sl, incl. Bleke, Grijsbruine, Sombere spleetvezelkop". De afkorting SL betekent "senso latu" = in brede zin. Dus een verzamelsoort. Dit is dus omdat er diverse moeilijk te determineren soorten onder vallen.

Bij veroudering spreidt hij zich vlakker uit en de hoedhuid is vaak gespleten aan de rand. De lamellen zijn van crèmewit of grijsachtig naar geelbruin en tenslotte bruin. De steel is witachtig tot strogeel, aan de basis vaak donkerder tot bruin. LET OP, want deze vezelkop is een giftige plaatjeszwam. Giftig vanwege een stofje met de naam muscarine (acetylcholine), dat leidt tot tranende ogen, een lopende neus, overvloedig zweten, speekselvloed, maag- darmproblemen en ademhalingsproblemen. Dit gif zit ook in o.a. de Vliegenzwam, maar in minder sterke mate...........