Allemaal beestjes #13

Dit wordt mijn laatste "Allemaal beestjes" van dit jaar. Je vindt ze toch steeds minder, want nu de temperatuur daalt en het voedsel voor ze steeds minder of niet meer voorhanden is, gaan ze zich voorbereiden op de winter. De komende tijd ga ik me dus weer verdiepen in paddenstoelen.

Ik wil in deze post beginnen met mijn laatste "aanwinst" een Doodgraver . De Doodgraver (het mannetje dan) laat een klein kadaver in de grond zakken door de aarde eronder weg te graven. Daar dankt ie dus zijn naam aan. Het zijn rovers die voornamelijk de maden van vliegen eten, die men aantreft op aas.

Gewone doodgraver

Pas als het kadaver onder de grond is, gaan de doodgravers paren. Daarna laat het mannetje het vrouwtje alleen. Zij legt haar eitjes niet in het dode dier, maar in kleine holtes in de grond. Tot de eitjes uitkomen, voedt het vrouwtje zich met het dode dier. Ze braakt verteringssappen uit, die een deel van het karkas oplossen zodat er een soort brij ontstaat. Na ongeveer vijf dagen komen de larven al uit het ei. Het vrouwtje lokt de larven naar zich toe door te tsjirpen. Eerst krijgen die de voedselbrij in druppels aangeboden. Als ze iets groter zijn, eten ze ook zelfstandig van het karkas. Kort na elke vervelling moeten de larven weer door het vrouwtje worden gevoerd. Na een week gaan ze zich verpoppen tot volwassen kevers, en zit de taak van deze zorgzame moeder erop.

Gewone doodgraver 

Er zijn in Nederland acht soorten gevonden, waarvan er echter 3 of 4 zeldzaam zijn, of zelfs als in Nederland uitgestorven moeten worden beschouwd. Dit is de Gewone Doodgraver (Nicrophorus vespilloides). Deze soort is herkenbaar aan de geheel zwarte antennen en de niet tot aan de dekschildnaad doorlopende achterste oranje vlek. Het is een algemeen voorkomende soort, hoewel je ze zelden te zien krijgt. Dus dit was wel een tref. De gewone doodgraver is twaalf tot zestien millimeter groot en is daarmee een van de kleinste soorten van het geslacht doodgravers.

Gewone doodgraver met  parasitaire mijten

Het bijzondere op de laatste 2  foto's  vind ik de ca. 1-2 mm. grote beestjes die je op zijn kop ziet zitten. Dat zijn parasitaire mijten (Poecilochirus Carabi) . Er is geen Nederlandse naam voor deze soort. Ze leven van vliegeneitjes en larven. Om te overleven zijn ze afhankelijk van deze doodgraver (symbiose). Het probleem voor deze mijten is namelijk om bij een kadaver te komen waar hun voedsel te vinden is en daar hebben ze een praktische oplossing voor; gewoon meeliften met een doodgraver die naar een nieuw kadaver vliegt.

Distelvlinder

Het is dit jaar een goed jaar voor de Distelvlinder (Vanessa cardui) geweest. Het is een echte wereldreiziger. In de winter kruipen de eerste vlinders in Midden-Afrika uit de pop. Ze vertrekken dan van hun geboortegrond en vliegen over de Sahara. In Noord-Afrika zit de trektocht er voor hen op, zodat ze zich voort kunnen planten. Ongeveer een maand later, het is dan februari, steken de nieuwe distelvlinders de Middellandse Zee over naar Zuid-Europa. En daar herhaalt de cyclus zich nog een keer.
In april gaat de volgende generatie – dit zijn dus al de “kleinkinderen”– nog verder noordwaarts.
Als ze ongeveer eind mei in Nederland aankomen, hebben ze er een reis van 4.000 kilometer op zitten.
Een deel van de langstrekkende vlinders beëindigt in Nederland zijn reis en legt zijn eitjes hier. Anderen trekken verder tot in Engeland en Scandinavië toe.

Distelvlinder

De vlinders die hier aankomen zien er na zo'n lange reis allemaal nogal “afgeleefd” uit. Dat geldt niet voor deze twee, want de foto's zijn in augustus gemaakt. Dus al een nieuwe generatie.
Ze kunnen in geen enkel stadium tegen vorst, dus in het najaar vindt noodgedwongen de remigratie plaats. Het is niet duidelijk in hoeverre die vanuit Nederland en België succesvol verloopt. Omdat ze op een hoogte vliegen van meer dan 500 meter, worden ze tijdens hun trek namelijk zelden door mensen waargenomen.

Dagactieve nachtvlinder: Phegeavlinder

Het verschil tussen dag- en nachtvlinders lijkt simpel: dagvlinders vliegen overdag en nachtvlinders 's nachts.... Maar dat is helaas niet helemaal waar. De meeste nachtvlinders vliegen inderdaad alleen 's nachts, maar er zijn ongeveer 100 soorten nachtvlinders die ook overdag actief zijn. Dat noemen we dagactieve nachtvlinders. Die worden dan ook vaak verward met dagvlinders.

Om echt zeker te weten of je een dagvlinder of een nachtvlinder hebt gezien, kan je het beste kijken naar de voelsprieten en de stand van de vleugels. Zit er een soort "knopje" op het eind van de antenne? Dan is het een dagvlinder. Zijn de antennen lang en draadvormig of geveerd? Dan is het een nachtvlinder.
Een andere verschil waar je op kunt letten, is de stand van de vleugels. Als dagvlinders rusten houden ze hun vleugels meestal dichtgeklapt, boven hun lichaam. Nachtvlinders doen dat anders: zij leggen hun vleugels juist plat op het lichaam.

Nachtvlinder: Gamma uiltje

Vaak hebben nachtvlinders een dichtere beharing om warmte vast te houden en krachtiger vleugelspieren. Hoewel sommige dagactieve nachtvlinders een uitzondering zijn en felgekleurd zijn, hebben nachtvlinders normaal gesproken een camouflagepatroon. Zo zijn ze overdag veilig tegen mogelijke predatoren.

Gewone velduil

Niet alleen het Gamma-uiltje, maar ook de Gewone velduil (Agrotis Segetum) is zo'n soort.
De Gewone velduil is in Nederland en België een veelvoorkomende gewone soort, die verspreid over het hele gebied voorkomt. De vliegtijd is van mei tot halverwege november in twee generaties. In augustus is de piek van waarnemingen. Agrotis betekent “van het veld”, segetum = ”korenveld” of, wat vrijer geïnterpreteerd, een moestuin, veld of akker. Dit verwijst naar de leefomgeving van de rups.

Gewone velduil. mnl.

Het is een onopvallende nachtvlinder uit de familie van de Noctuidae, de uilen. De grondkleur van de voorvleugel varieert van zandkleurig tot zeer donkerbruin; soms met een grijze tint. Hier zie je het mannetje. Dat is gewoonlijk lichter van kleur dan het vrouwtje en heeft antennen die vanaf de basis voor de helft geveerd zijn. De rups leeft in een holte onder de grond en foerageert ´s nachts op wortels en jonge scheuten.
De soort overwintert als rups, (eet als het niet vriest ook langzaam door) en verpopt zich in april in een met spinsel verstevigde holte in de grond. De rups kan schade veroorzaken, vooral in wortelgewassen.

Bruine molmboorder

De Bruine molmboorder (Harpella forficella) is een nachtvlinder uit de familie van de sikkelmotten (Oecophoridae). Het is in Nederland en in België een algemene soort op de zandgronden, maar de meeste mensen zullen hem nog nooit gezien hebben, omdat hij zich overdag verdekt opstelt. De rups van de Bruine molmboorder is tweejarig en vreet (boort) zich een weg in sterk vermolmd hout of in boomzwammen, zoals de kogelhoutskoolzwam. Vandaar de naam.

Bruine molmboorder

Het is een vlindertje dat overdag meestal in rust is, want het is een nachtvlinder.. Als je goed kijkt, zie je dat de palpen (de snuit) de vorm heeft van ( inderdaad) een sikkel. Daar heeft hij er twee van, aan elke zijde één. Op de vorige foto heeft hij die palpen stijf tegen elkaar aan geknepen, dus zijn ze niet heel goed te zien.
Ook de antennes van deze vlinder vallen erg op vanwege hun lengte. Bij de Bruine molmboorder worden die meestal langs het lichaam gehouden, maar bij andere sikkelmotten zoals het Trompetmotje en de Schorsvaandeldrager steken ze naar voren.

Blinde bij

De Blinde bij (Eristalis tenax) komt overal in Nederland algemeen voor. Alles aan deze naam is onjuist,
Dit insect is namelijk geen bij maar een zweefvlieg en is al helemaal niet blind. De naam komt waarschijnlijk voort uit het feit dat deze soort wel erg op een bij lijkt, maar niet kan steken. Daarnaast heeft de blinde bij rijen haren op zijn ogen wat mogelijk tot de gedachte leidde dat hij blind was. Veel andere zweefvliegen lijken net als de Blinde bij op soorten zoals wespen, hommels en bijen. Dit wordt mimicry genoemd. Hierdoor aarzelen hun vijanden soms om ze te vangen, uit angst een steek op te lopen.

Blinde bij

Het lichaam is bruin met heel smalle gele dwarsstrepen. Die zijn hier niet te zien. Er is een lichte en een donkere variant. De Blinde bij heeft een vrij dicht behaarde kop en borststuk, en een lichter behaard achterlijf. Ze heeft ongeveer dezelfde vorm en kleur als de honingbij (Apis mellifera). Het verschil is vooral te zien in de vlucht: bijen maken een vrij vloeiende beweging, terwijl de blinde bij van positie naar positie kan schieten en regelmatig stil blijft hangen in de lucht. Ook de ogen zijn typisch vlieg-achtig, en de Blinde bij mist de voelsprieten die een bij wel heeft. Ten slotte heeft een 'echte' bij 2 paar vleugels in plaats van twee, maar dat is vaak zeer moeilijk te zien. In rust heeft de Blinde bij de vleugels niet op de rug zoals een bij.

TIP. Als je niet zeker bent of het een vlieg of een bij is, kun je hem vangen en als ie níet steekt is het een Blinde bij…………………………

Franse veldwesp

De Franse veldwesp ( Polistes dominula ) is van andere wespen te onderscheiden door het iets afgeplatte, slankere lichaam, oranje voelsprieten en een overwegend zwarte kleur met gele dwarsstrepen. Mannetjes zijn van vrouwtjes te onderscheiden doordat ze gekromde uiteinden van de voelsprieten hebben en daarnaast hebben mannetjes groene ogen en de vrouwtjes zwarte ogen. De Franse veldwesp wordt ongeveer 12 tot 18 millimeter lang en is het hele jaar te zien.

Ze leven in kleine kolonies en maken hun nest op beschutte plaatsen. Ze staan er om bekend dat ze de vreemdste plaatsen uit kiezen. Zo zijn er zelfs nesten in auto's aangetroffen. Het nest heeft geen papieren omhulsel maar is open, waardoor de wespen goed te observeren zijn. Er wordt voornamelijk op insecten gejaagd en ze zijn niet geïnteresseerd in zoetigheid, waardoor er zelden problemen met mensen zijn. Ze kunnen steken maar dat doen ze alleen als ze zich bedreigd voelen. De koningin overwintert op beschutte plaatsen in bomen maar ook wel in huizen.

Gallische veldwesp

De Franse veldwesp is moeilijk van de Gallische veldwesp (Polistes gallicus) te onderscheiden, omdat ze er veel op lijkt. (Let op de voelsprieten). In de post “ Allemaal beestjes #3 ” kun je meer over die wesp lezen.

Driehoekeendagsvlieg vrl.

Dit is een Gewone Haft of Driehoekeendagsvlieg (Ephemera vulgata). Vooral herkenbaar aan de opvallende 3 staartdraden. Je kunt ze vinden in mei en juni. De naam driehoek, heeft te maken met de driehoeken op het lijf. Dit is overigens een vrouwtje. Die heeft namelijk kleinere ogen en kortere staartdraden dan het mannetje. Hoewel je dit insect mogelijk niet kent, komen ze veel voor, maar wie let daar op? ( ik dus..........)

Ze leven als volwassen exemplaren slechts enkele uren (vandaar de naam eendagsvlieg), maar planten zich wel enorm snel voort. Dat ze zo kort leven, heeft te maken met hun gedegenereerde monddelen. Dat betekent dat ze niet kunnen eten en daarom ook maar enkele uren leven. De schamele uurtjes die ze hebben, worden alleen gebruikt om tot paring te komen. Om de kans op bevruchting te vergroten, komen ze meestal tegelijk en massaal uit en zwermen dan als één groep boven de oevervegetatie rond. Als ze zich wat verder verspreiden, kan dat soms vervelend zijn voor bijvoorbeeld automobilsten, omdat de lijkjes autoruiten en grillplaat geheel kunnen bedekken.

Driehoekeendagsvlieg (mnl.) Let op de grotere ogen  en grotere staartdraden

Het zijn altijd mannetjes die zwermen vormen. Vrouwtjes worden door zo'n zwerm aangetrokken en door één van de mannetjes bevrucht.. Meteen na de daad sterft het mannetje. Het vrouwtje ontwikkelt zo'n 600 eitjes. Na de bevruchting, vliegt ze korte tijd later laag over het water, duikt zo nu en dan naar beneden, stopt haar achterlijf in het water en laat steeds enkele eitjes los. Zodra ze haar laatste eitjes heeft afgezet, sterft ze. Meestal nog op het wateroppervlak. Voor veel vissoorten is de gewone haft om die reden een dankbare en gemakkelijk te verkrijgen maaltijd. Nu weet je meteen ook waarom kunstvliegvissers vaak een imitatie van deze haft gebruiken.

Houtsluipwesp

Met verwondering zag ik op een blad een insect met een wel heel lange sprietantenne; een sluipwesp. Omdat ze zo beweeglijk was, viel het niet mee er een geslaagde foto van te maken. Na tig pogingen vond ik enkele foto's wel goed genoeg om te laten zien.

Vrouwelijke sluipwespen leggen hun eieren in larven van andere insecten die vaak verborgen zitten in planten, zieke bomen of onder de grond. Om deze insecten te bereiken, gebruiken ze een lange en slanke naaldachtige buis (de legboor) aan het uiteinde van hun achterlijf.

Houtsluipwesp

Dit is om precies te zijn een Houtsluipwesp (Rhyssa persuasoria). De grootste sluipwespsoort. Alleen het lijf al is 35 mm. De legboor is langer dan hun lichaam. Deze wesp zoekt de larven op van wespen die in naaldhout voorkomen. Door het hout boort ze een gaatje (dit kan wel een half uur duren), prikt een houtwesplarve aan en legt er dan een eitje in. Het eitje vloeit als een druppel door het nauwe legboorkanaal. De larve ontwikkelt zich volledig ten koste van de houtwesplarve, die eraan sterft.

Het schijnt dat ze de holle legbuis in elke gewenste richting kunnen uitschuiven en bewegen door het uiteinde van de boor van vorm te veranderen. De legboor bestaat uit drie verschillende schuivende delen, die ze onafhankelijk van elkaar met de spieren in hun achterlijf in elke gewenste richting kunnen bewegen. Deze techniek heeft men bestudeerd en gebruikt men nu als model voor de ontwikkeling van o.a. stuurbare sondes voor medische toepassingen.

Elzenvlieg of slijkvlieg

De Elzenvlieg of Slijkvlieg (Sialis lutaria) is donkerbruin. De lichaamslengte is ongeveer 35 millimeter. Ze heten slijkvliegen omdat de larven op de bodem van plassen en stromend water leven, in het slijk. De vlieg is overdag actief maar vliegt niet veel. Ze wordt meestal zittend op de oevervegetatie aangetroffen. Het grootste deel van het lichaam wordt in rust verborgen onder de relatief grote vleugels. De vleugels hebben een duidelijke vleugeladering en worden in rust als een afdakje over het lichaam gevouwen. Aan de voorzijde van de kop zitten twee antennes die lang en draadvormig zijn.

Elzenvlieg of slijkvlieg

De volwassen insecten hebben vergrote kaken maar leven van nectar dat ze uit bloemen zuigen. De vrouwtjes produceren grote hoeveelheden eitjes die als een soort mat, keurig in rijtjes om een plantenstengel worden afgezet. De larven laten zich na het uitkomen in het water vallen en leven op de bodem waar ze jagen op kleine diertjes. In Europa komen zes soorten elzenvliegen voor. Deze soort heeft geen echte voorkeur voor een voortplantingswater, als het maar niet te snel stroomt. Andere daarentegen hebben juist wel een voorkeur voor snelstromend water en er is zelfs een soort die de grote rivieren als biotoop heeft.

Blauwe oliekever

Over deze Blauwe oliekever heb ik in een eerdere post iets verteld. Het woord Blauw spreekt voor zich. Oliekever dankt hij aan de olie-achtige substantie die wordt afgescheiden als hij zich bedreigd voelt.
Dat kun je HIER nog eens nalezen.

Gewone oliekever

Na een bezoekje aan de Koningssteen in Thorn vond ik weer verschillende exemplaren, maar nu was het de Gewone oliekever. Deze kever is helemaal zwart met (afhankelijk van de lichtinval), een ietwat blauwe glans. Hij is ook te herkennen aan het glanzende, bolle en relatief enorme achterlijf en opvallend korte dekschilden. De mannetjes hebben een kleiner achterlijf, omdat ze uiteraard geen eitjes hoeven te leggen, maar vrouwtjes met bijna volgroeide eitjes lijken soms zelfs op knappen te staan. Ze eten plantendelen als bladeren van onder andere boterbloemen.

Koereiger

Deze Koereiger (Bubulcus ibis) past eigenlijk niet in dit rijtje "ällemaal beestjes". Toch wil ik deze post hiermee eindigen, omdat dit een bijzondere waarneming was. Dat was in het nabijgelegen Belgische natuurgebied de Luysen. Ik ging eigenlijk voor de visarend en de lepelaars die daar momenteel vertoeven, maar die waren zo ver weg, dat 't onmogelijk was een foto met mijn cameraatje te maken. Wel trof ik deze bijzondere vogel aan, waar ik een foto van kon maken.. Een zeldzaamheid in ons land en België.

Van oorsprong komt de koereiger voor in Spanje, Portugal, Marokko en rond de Rode Zee, maar sinds het begin van de 21ste eeuw zijn ze aan een opmars bezig in Zuid-West Europa. In Frankrijk maakt de koereiger hoogtijdagen door en broedt er zelfs. In Nederland komt de soort als gast voor, maar dat blijft tot nu toe beperkt tot slechts enkele waarnemingen per jaar. In de laatste week van augustus 2018 verbleef er echter een groep van liefst elf koereigers in de Biesbosch. Nooit eerder werd er zo’n grote groep van deze soort in Nederland gezien. Over de gehele periode blijken Zuid-Holland, Zeeland en Noord-Holland de beste provincies te zijn om koereigers te zien. Groningen, Drenthe, Utrecht en Limburg komen er bekaaid vanaf. In de winter trekken ze weer naar Spanje en Noord-Afrika.